مەترسییەکی تەندروستی لە هەرێم؛ پسپۆڕێک هۆشداری لە زۆربوونی ڤایرۆسی بالووکەی ئەندامی زاوزێ دەدات

وێستگە ستایل - سۆلین عوسمان

لە ماوەی ڕابردوودا، پسپۆڕانی تەندروستی لە هەرێمی کوردستان تێبینی زیادبوونی بەرچاوی حاڵەتەکانی تووشبوون بە ڤایرۆسی بالووکەی ئەندامی زاوزێیان کردووە لە نێوان هاوڵاتیاندا. ئەم هۆشدارییە نوێیە دوای ئەوە دێت کە ڕێژەی تووشبوون لە نێوان توێژە جیاوازەکاندا ڕووی لە هەڵکشان کردووە، ئەمەش پێویستییەکی بەپەلە و گرنگ دەخاتە ڕوو بۆ گرتنەبەری ڕێکاری توندی خۆپارێزی و ئەنجامدانی پشکنینی دەوری بۆ ڕێگری لە بڵاوبوونەوەی زیاتری ئەم ڤایرۆسە مەترسیدارە.

پرسی ڤایرۆسی بالووکەی ئەندامی زاوزێ کە بە (HPV) ناسراوە، یەکێکە لەو بابەتە تەندروستییە هەستیارانەی کە کاریگەری ڕاستەوخۆی لەسەر سەقامگیری تەندروستی خێزان و بەتایبەتی خانمان هەیە. بەهۆی کەمی هۆشیاری گشتی یان شەرم کردن لە سەردانی پزیشک و پشکنین، زۆرجار حاڵەتەکان درەنگ دەستنیشان دەکرێن، ئەمەش مەترسییەکان بۆ سەر تەندروستی گشتی زیاتر دەکات، بەتایبەت کاتێک دەزانین هەندێک جۆری تایبەتی ئەم ڤایرۆسە پەیوەندی ڕاستەوخۆیان بە دروستبوونی خانە شێرپەنجەییەکانەوە هەیە لە کۆئەندامی زاوزێدا.

پسپۆڕێکی شارەزا لەم بوارەدا جەخت لەوە دەکاتەوە کە تاکە ڕێگەی زانستی بۆ کۆنترۆڵکردنی ئەم دۆخە، دابینکردنی خزمەتگوزاری پشکنینی پێشوەختەیە لە سەنتەرە حکومییەکان بە شێوەیەکی بەردەوام و بێبەرامبەر بۆ هەمووان. ئەم پسپۆڕە ئامۆژگاری خانمان دەکات کە لە تەمەنی ٢٥ ساڵییەوە دەستپێبکەن بە ئەنجامدانی پشکنین و لانیکەم سێ ساڵ جارێک پشکنینی وردی پێشوەختە بکەن. ئەم هەنگاوە نەک تەنها بۆ دیاریکردنی ڤایرۆسەکە، بەڵکو بۆ دڵنیابوونەوە لە نەبوونی هیچ گۆڕانکارییەکی نائاسایی لە خانەکاندا پێویستە، چونکە پشتگوێخستنی لەوانەیە لە داهاتوودا ببێتە هۆی شێرپەنجەی ملی منداڵدان.

ڤایرۆسی HPV زیاتر لە ١٠٠ جۆری جیاوازی هەیە، و هەندێکیان وەک "جۆری مەترسیدار" پۆلین دەکرێن چونکە هۆکاری سەرەکی تووشبوونن بە شێرپەنجە لە کۆئەندامی زاوزێی خانماندا لە سەرتاسەری جیهان. لە هەرێمی کوردستان، بەهۆی گۆڕانکارییە کۆمەڵایەتییەکان و زیادبوونی گەشت و تێکەڵبوونی کلتوورەکان، بڵاوبوونەوەی ئەم جۆرە ڤایرۆسانە بەراورد بە ساڵانی ڕابردوو ڕووی لە زیادبوون کردووە. مێژووی پزیشکی دەیسەلمێنێت کە دەستنیشانکردنی پێشوەختە دەتوانێت ژیانی هەزاران خانم لە مردن ڕزگار بکات، چونکە چارەسەرکردن لە قۆناغە سەرەتاییەکاندا زۆر ئاسانتر و سەرکەوتووترە و تێچوویەکی کەمتریشی بۆ سەر کەرتی تەندروستی و خێزانەکان هەیە.

لە کۆتاییدا، پێویستە وەزارەتی تەندروستی و لایەنە پەیوەندیدارەکان ئەم هۆشدارییە پزیشکییە بە هەند وەربگرن و هەوڵەکانیان بۆ دابینکردنی ئامێر و پێداویستییەکانی پشکنینی HPV لە نەخۆشخانە گشتییەکاندا چڕ بکەنەوە تا هەموو چین و توێژەکان سوودی لێ ببینن و پێویست نەکات تێچوویەکی زۆر لە کەرتی تایبەتدا بدەن. هاوکاری نێوان دامەزراوە تەندروستییەکان و میدیاکان بۆ بڵاوکردنەوەی هۆشیاری و شکاندنی بەربەستی شەرم سەبارەت بە نەخۆشییەکانی کۆئەندامی زاوزێ، کلیلی سەرەکی دەبێت بۆ پاراستنی کۆمەڵگە لەم مەترسییە و دابینکردنی دواڕۆژێکی تەندروستتر بۆ خانمانی کوردستان.

سەرچاوە: ڕاپۆرتە پزیشکییەکانی هەرێمی کوردستان و چاوپێکەوتنی پسپۆڕانی تەندروستی ٢٠٢٥