ماڵاوایی ئەستێرە و یاخیبووەکەی فەرەنسا؛ بریژیت باردۆ لە تەمەنی ٩١ ساڵیدا کۆچی دوایی کرد

وێستگە ستایل - سۆلین عوسمان 

دوێنێ ٢٨/١٢/٢٠٢٥ جیهان ماڵاوایی لە یەکێک لە دیارترین و کاریگەرترین سیمبولەکانی سینەما و جوانی لە سەدەی بیستەمدا کرد؛ بریژیت باردۆ، ئەستێرەی ناوداری فەرەنسی و جیهانی کە ناوەکەی ئاوێتەی چەمکەکانی یاخیبوون، گۆڕانکاریی کولتووری و ململانێ بوو، لە تەمەنی ٩١ ساڵیدا کۆچی دوایی کرد. دەزگای خێرخوازیی "باردۆ" لە بەیاننامەیەکدا بۆ ئاژانسی "فرانس پرێس" ڕایگەیاند کە مرۆڤایەتی تەنیا ئایکۆنێکی هونەریی لەدەست نەدا، بەڵکو داکۆکیکارێکی سەرسەخت و پڕ لە سۆزی مافەکانی ئاژەڵانیش بوو کە توانی چەمکی "ناوبانگی جیهانی" لە سەردەمی نوێدا بە تەواوی پێناسە بکاتەوە.

ئەم کۆچە دواییە، کە لەلایەن "دەزگای بریژیت باردۆ"وە بە "خەمێکی قووڵ و بێپایان" پشتڕاستکراوەتەوە، وەک کۆتاییهاتنی سەردەمێکی زێڕین بۆ سینەمای فەرەنسی و پۆپ-کولتووری جیهانی دەبینرێت. هەرچەندە وردەکاریی ورد سەبارەت بە کات، شوێن و هۆکاری ڕاستەقینەی مردنەکەی ئاشکرا نەکراوە، بەڵام زانیارییەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە ئەو ئەستێرەیە لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢٥دا بەهۆی تێکچوونی باری تەندروستییەوە ماوەیەک لە نەخۆشخانەدا ماوەتەوە. باردۆ ساڵانی کۆتایی تەمەنی لە ماڵە دڵگیرەکەی خۆی لە ناوچەی "سان تروپێز" بە بێدەنگی و بەدوور لە چاوی کامێرا و ڕووناکییەکان بەسەربرد، هەر لەوێشدا دواهەناسەی ژیانی سپارد.

بریژیت ئان ماری باردۆ لە ساڵی ١٩٣٤ لە پاریس لە خێزانێکی چینی ناوەند و دەوڵەمەند لەدایکبوو. لە تەمەنی مێردمنداڵیدا وەک نمایشکاری جلوبەرگ دەستی بە کارکردن کرد و بەهۆی جوانییە سەرنجڕاکێشەکەیەوە زوو دەرگاکانی سینەمای بۆ کرایەوە. گۆڕانکارییە گەورەکە لە ساڵی ١٩٥٦دا ڕوویدا، کاتێک لە فیلمی "خودا ژنی خولقاند" (And God Created Woman) بە دەرهێنانی ڕۆجەر ڤادیم ڕۆڵی بینی. ئەو فیلمە نەک تەنیا ناوبانگێکی بێوێنەی بۆ باردۆ هێنا، بەڵکو بووە هۆی شۆکێکی گەورە بۆ بینەرە پارێزگارەکان و سەرنجی جیهانی بۆ لای سینەمای فەرەنسی ڕاکێشا. لە ماوەی دوو دەیەی دواتردا، ئەو لە نزیکەی ٥٠ فیلمدا درەوشایەوە، لەوانە شاکارە هونەرییەکانی وەک "Contempt" و "Viva Maria!"، و بووە سیمبولی ڕاپەڕینی کولتووری و ئازادییەکانی دوای جەنگ لە هەموو ئەوروپا و دەرەوەی کیشوەرەکەش.

سەرەڕای ئەو سەرکەوتنە گەورە و جیهانییەی لەسەر شاشەکان بەدەستی هێنابوو، باردۆ لە فشاری ناوبانگ و چاودێریی بەردەوامی میدیاکان ماندوو بوو. لە ساڵی ١٩٧٣دا و کاتێک لە لوتکەی گەورەیی و جوانیی خۆیدا بوو، بڕیارێکی مێژوویی و دراماتیکی دا و بە یەکجاری لە نواندن و جیهانی هونەر کشایەوە. ئەو هەموو وزە و کاریگەرییەی خۆی بەرەو لایەنی مرۆیی و پاراستنی ئاژەڵان برد و لە ساڵی ١٩٨٦دا "دەزگای بریژیت باردۆ"ی دامەزراند. باردۆ ژیانی خۆی بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە ئاژەڵان تەرخان کرد و دەزگاکەی بووە یەکێک لە گەورەترین هێزەکانی جیهان لە داکۆکیکردن لە مافی جۆرە جیاوازەکانی ئاژەڵ و دروستکردنی گفتوگۆی نوێ سەبارەت بە مامەڵەی مرۆیانە لەگەڵ ژینگەدا.

لە لایەکی دیکەوە، ژیانی گشتیی باردۆ لە دەیەکانی کۆتاییدا پڕ بوو لە ئاڵۆزی و مشتومڕ. لە کاتێکدا بەهۆی کارە هونەرییەکانی و خۆشەویستیی بۆ ئاژەڵان ستایش دەکرا، بەڵام بەهۆی هەڵوێستە سیاسییە توندەکانی و ڕادەربڕینەکانی سەبارەت بە پرسە کۆمەڵایەتییەکان ڕووبەڕووی ڕەخنەی توند بووەوە. ئەو چەندین جار لە دادگاکانی فەرەنسادا بە تۆمەتی "هاندانی ڕق و کینەی ڕەگەزی" سزا درا، ئەمەش وایکرد میراتەکەی ببێتە جێگەی گفتوگۆیەکی قووڵ سەبارەت بە بەرپرسیارێتیی کەسایەتییە ناسراوەکان و سنوورەکانی کاریگەریی ناوبانگ لەسەر ڕای گشتی.

لە دوای بڵاوبوونەوەی هەواڵی مردنی، پەیامی هاوخەمی لە هەموو ناوەندە کولتووری و سیاسییەکانی جیهانەوە گەیشتن. هاوکارانی، هەوادارانی و هونەرمەندانی ئەم سەردەمە بە شکۆوە باسیان لە کاریگەرییەکانی ئەو لەسەر ستایل و گۆڕینی ڕێڕەوی سینەما کرد. لە فەرەنسا، کەسایەتییە دیارەکان ئاماژەیان بەوە کرد کە باردۆ تەنیا ئەکتەر نەبووە، بەڵکو بەشێک بووە لە مێژووی نەتەوەیی و گەشەپێدەری چەمکی ئازادیی تاکەکەسی و دەربڕینی هونەری. میراتی باردۆ وەک تابلۆیەک دەمێنێتەوە کە تێیدا نواندنێکی کاریزماتیک، چالاکوانێکی کۆڵنەدەر و کەسایەتییەکی پڕ لە تەحەدا پێکەوە ئاوێتە بوون؛ ئافرەتێک کە بە مردنی لە تەمەنی ٩١ ساڵیدا، وەرزێکی درێژ و پڕ بایەخی لە مێژووی کولتووری جیهانی داخست.

سەرچاوەکان: ڕۆیتەرز، ئەسۆشێتد پرێس، یۆرۆنیوز، ئاژانسی فرانس پرێس.