"نەتەوەیەک لە ڤلۆگەرەکان، گۆڕستانی بیرکردنەوە”

"نەتەوەیەک لە ڤلۆگەرەکان، گۆڕستانی بیرکردنەوە”

ڕەخنەیەک لە ڤلۆگەر و پۆدکاستەرەکان وەک بازرگانی ئەخلاقی نوێ لە کۆمەڵگەی کوردیدا.


1ـ ئێمە لەبەردەم هەرەسێکی گەورەی داماڵینداین، ئەمەش تەنیا دیاردەیەکی کولتووری نییە- بەڵکو هەڕەمێکی میتافیزیکی نامۆبوونی سەرمایەداریی ناوەختە. وەک "گای دیبۆرد دەنووسێت، "چاودێرییەکە کۆمەڵە وێنەیەک نییە، بەڵکو پەیوەندییەکی کۆمەڵایەتییە لە نێوان مرۆڤەکاندا، بە ناوبژیوانی وێنە”. هەر ئەم نێوەندگیرییە - ئەم دواخستنە بێکۆتایەی نێوان واقیع و نوێنەرایەتی - کە لەناوبردنی خودی مانا پێکدەهێنێت. لە جیهانێکدا کە ڕواڵەتەکان زاڵن، جەوهەر لە بێدەنگیدا نوقمی غەفڵەت دەبێت و دەخنکێت.ئەوەی ئێمە شاهیدی دەبین تەنها باڵادەستی وێنەکان نییە، بەڵکو جێگرتنەوەی تەواوەتی ئەزموونی وێنەکانە بە ھاوشێوەکردن. جیهان چیتر دەرناکەوێت- وەک شتێک کە ڕیشەی بە واقعەوە هەیە، بەڵکو جیهان وەک نمایش دەردەکەوێت. وە لەم کاتەدا، واز لە ماناکردن دەهێنێت. ڤلۆگەر، پۆدکاستەر، " خۆنمایشکەرە گەمژەکان " تەنیا بریکاری نوێی پەیوەندیکردن نین؛ ئەوان مردووی ڕۆیشتووی زمانن. قسەکردنیان قسەکردنێکی ناوپۆشی خودی نمایشکردنەکەیە، ئوبێکتسازی ئەوان لە وشەگەلێکی وەک، نەزۆکی، خێزانی بەختەوەر، دۆخی بازنەیی ژیانی ڕۆژانە، دەستدرێژی سێکسی ـ تێپەڕناکات. ئەوان بۆ وروژاندنی بیرکردنەوە قسە ناکەن، بەڵکو بۆ دروستکردنی پێوەرەکان قسە دەکەن. قسەکانیان ئاراستەی ئەویتر نین، بەڵکو ئاراستەی ئەلگۆریتمەکەن.

نوێترین بێمانایی- شتێکە کە تەنانەت کافکاش تووشی پێکەنین دەکات- سەرهەڵدانی ڤلۆگەرەکانە کە خولی ئۆنلاین دەفرۆشن لەسەر ئەوەی "چۆن لەگەڵ خۆت ئاشت ببیتەوە". وەک ئەوەی نامۆبوون براندێک بێت. وەک ئەوەی ئازاری بوونگەرایی کێشەیەکی UX بێت مەبەستم لە UX"پەیوەندی بە بەکارهێنانی شتێکەوە هەیە کە چەندە ئاسان و ئینتێلێکتیڤ و خۆشە. . وەک ئەوەی healing بە شێوەی PDF بە 59.99 دۆلار دابەزێنرێت. ڕاستی ناڵێن- دروشم دەفرۆشن. ئەوان برینەکان ناکەنەوە- ئەوان باند-ئایدەکان بە لۆگۆی پاستێلەوە دەخەنە بازاڕەوە. ئەمانە بیرکەرەوە نین، بەڵکو کۆمەڵێک گاڵتەجاڕن، کە جل و بەرگی ڕێزمانی تەندروستییان لەبەردایە بەڵام کونیان کردۆتە هەر قووڵایییەکی ڕاستەقینە.


‌‌2ـ لەم ساڵانەی دواییدا، "سەنتەزیسێکی" تایبەت لە کولتوری میدیای کوردیدا سەریهەڵداوە: تێکەڵەیەک لە وشەسازیی ئایینی، گوتاری چارەسەری، و خود-مارکەکردنی دیجیتاڵی. چینێکی نوێی ڤلۆگەر و پۆدکاستەر- بەبێ پەروەردەی تیۆلۆژی، ڕاهێنانی دەروونی، یان لێپرسینەوەی ئەکادیمی- دەستیان کردووە بە جێگیرکردنی خۆیان وەک ڕێبەری ئەخلاقی، ڕاهێنەری خۆبەخش و چارەسەرکەری ڕۆحی. ئەم دیاردەیە وێڕای ئەوەی لە ڕووکەشدا بێهۆشکەر یان تەنانەت سوودبەخش دەردەکەوێت، قەیرانێکی ئایدیۆلۆژی قووڵتر لەناو کۆمەڵگەی کوردیدا ئاشکرا دەکات، قەیرانێک کە ڕۆشنبیری کوردی دەبێت بە پەلە ڕووبەڕوی ببێتەوە. " هەڵبەتە ئەگەر ئیمکانێک بۆ ڕۆشنبیری کوردی مابێت!"

ئەم تاکانە تەنیا لە ڕوانگەیەکی ئایینیەوە قسە ناکەن؛ بەڵکو وێنەی ئایینی و زمانی سۆزداری بەکاردەهێنن بۆ ئەوەی دەسەڵاتی خۆیان لە بازاڕی ئۆنلایندا بشەرعێنن. ئایین دەبێتە ئیکسسواراتێک - تەخت و جوانکاری - بۆ داپۆشینی لۆژیکی قووڵتر کە لە یارییەکەدا هەیە: خۆبەرزکردنەوە، بە کاڵاکردنی هەست و بێسیاسیکردنی ئازارە بەکۆمەڵەکان.

بە پێچەوانەی کەسایەتییە ئایینییە نەریتییەکانەوە، ئەم چینە نوێیە لە لە ڤلۆگەرەکان بانگەوازی گەشەسەندنی کەسی و پاکوخاوێنی سۆزداری و ئاشتی ناوخۆیی دەکەن. بەڵام ئەو زمانە چارەسەرییەی کە بڵاوی دەکەنەوە، ڕەگ و ڕیشەی لە هیچ نەریتێکی دەروونی فەرمیدا نییە. بەڵکو بە شێوەیەکی هەڵبژێردراو لە کلیشەکانی خۆبەخشی جیهانی قەرز کراون، لە ڕێگەی هەستی ئایینی ساختەوە  فلتەریان دەکات و وەک بەرهەمی ئۆنلاین پاکێج دەکرێن- زۆرجار لە شێوەی خولی پارەدان و ناوەڕۆکی پارەدا. خۆیان وەک پزیشکی دەروونی ڕۆحی پیشان دەدەن، بەڵام بەبێ هیچ بنەمایەکی دامەزراوەیی و ئەخلاقی. تاکە شەرعیەتیان شوێنکەوتنی ئەوانی دیکەیە.

ئەمەش گۆڕانکارییەکی ئایدیۆلۆژیی چارەنووسسازە: ئایین چیتر سیستەمێکی باوەڕپێکراوی بەکۆمەڵ نییە کە بەستراوەتەوە بە پێکهاتەی مێژوویی، کۆمەڵایەتی، یان ئەخلاقی. لەم فۆرمە دیجیتاڵییە نوێیەدا دەبێتە شتێکی تاکەکەسی و تایبەتمەند بە پارە. ئەوەی دەیبینین گەڕانەوەی ئایین نییە، بەڵکو گۆڕینی ئایینە بۆ ناوەڕۆکێکی دیکە. وە لەم پرۆسەیەدا توانای ڕەخنەگرتن، بەرخۆدان، یان هاودەنگی لەدەست دەدات. وەک چەپی نوێ لە مێژە باسی دەکات، ئایدۆلۆژیا کاتێک کاریگەرترین کاردەکات کە ناسیاسی دەربکەوێت. ئەم کاریگەرانە بەناوی دەسەڵاتەوە قسە ناکەن، بەڵکو لۆژیکەکەی بەرهەمدەهێننەوە: فێری پاسیڤیەت و خۆلۆمەکردن و خۆگونجاندن لەگەڵ بارودۆخە هەبووەکان دەکەن.

جگە لەوەش ئەم دیاردەیە لە سەردەمی قەیرانی قووڵی کۆمەڵایەتی و ئابووری لە کوردستاندا سەرهەڵدەدات- بەرزبوونەوەی بێکاری، بێهیوایی سیاسی و داڕمانی گێڕانەوەی دەستەجەمعی. ئەم کەسایەتییە میدیایانە لەبری ئەوەی بە ڕەخنەیەکی ڕیشەیی وەڵام بدەنەوە لەو پێکهاتانەی کە هۆکاری ئەم بێهیواییەن، ڕزگاربوونێکی سۆزداری پێشکەش دەکەن. بەڵام ئەم ڕزگاربوونە بێلایەن نییە؛ سەرنجەکان دوور دەخاتەوە لە کێشە سیستماتیکییەکان و بانگەشەی  چارەسەری تاکەکەسی دەکات. خەمۆکی دەبێتە نەبوونی ئیمان. هەژاری دەبێتە تاقیکردنەوەی سەبر. چەوساندنەوەی ژنان دەبێتە بابەتی "حەیا”. ئەم گوتارە  پێکهاتەیی بە خۆدیسیپلین دەگۆڕێت. لە ڕێگەی ئەخلاقی شل و ڕازیبوونی شلەوە.

کەواتە نەفرەتی نەرسیستی ئایینی مۆدێرن لە خودی ئاییندا نییە- بەڵکو لە جێگیرکردنیدایە وەک ئامرازێکی خۆشەرعییەتی بێسیاسیکراو. ئەم کەسایەتیانە خۆیان وەک ئەودیوی ئایدۆلۆژیا، لە دەرەوەی چینایەتی، لە دەرەوەی سیاسەتی جێندەری خۆ نیشان دەدەن و خۆیان دەبینن. بەڵام بێدەنگی ئەوان لە مەسەلەی ئیستغلالکردنی ئابووری و پاوانخوازی و پیاوسالاری سیستماتیکی خۆیدا، خۆی بە قووڵی ساتێکی ئایدیۆلۆژییە. ئەوان نوێنەرایەتی گەڕانەوە بۆ ئایین ناکەن، بەڵکو نوێنەرایەتی گونجاندنێکی نیولیبراڵانە - سەلامەت و بەکارهێنراو بۆ قازانج دەکەن.

لە ڕوانگەی چەپی نوێوە، ئەرکەکە هێرشکردنە سەر ئایین بە جوملە نییە، بەڵکو ئاشکراکردنی ئەوەیە کە چۆن بەکاردێت بۆ تەمومژاویکردنی بارودۆخی ڕاستەقینەی ژیان لە کوردستاندا. ئەوەی ئێمە شاهیدی دەبینین سەرهەڵدانی ئایدۆلۆژیایەکی نوێی بچووکی بۆرژوازییە لە فۆڕمی دیجیتاڵیدا- پاک و خاوێن و ڕێزدار و ناسیاسی و خۆ پیرۆزکەر. ئەگەر بێ تەحەدا بمێنێتەوە، مەترسی ئەوەی هەیە ببێتە کۆدی ئەخلاقی باڵادەستی کۆمەڵگەی کوردی: کۆدێک کە نایەکسانی بە ڕۆحی دەکات و ئازار بە مەیکئەپ  پاسیڤ و جوان دەکات. چەپی نوێ دەبێت ڕووبەڕووی ئەمە ببێتەوە نەک بە گاڵتەجاڕی، بەڵکو بە ڕەخنەی سیاسی و ئایدیۆلۆژیی جددی.

3-لە دیمەنی دیجیتاڵی هاوچەرخی کوردیدا، جۆرێکی نوێ لە کاریگەر سەریهەڵداوە- بەشێکی بانگخواز، بەشێکی چارەسەرکەر، بەشێکی کارگێڕ. ئەم ڤلۆگەر و پۆدکاستەرانە وشەسازی ئایینی و کلیشە چارەسەرییەکان بەکاردەهێنن بۆ ئەوەی خۆیان وەک دەسەڵاتی ئەخلاقی و چارەسەرکەری سۆزداری شەرعیەت بدەن. بەڵام لە پشت ئەم وێنە خۆمۆدێلیزەکەرەوە، ئەرکێکی ئایدیۆلۆژی قووڵتر هەیە: بێسیاسیکردنی ئازارە کۆمەڵایەتییەکان.

وەک " مارک فیشەر " لە کتێبی ڕیالیزمی سەرمایەداریدا" ئاماژەی پێکردووە، سەرمایەداریی درەنگ نەک بە سەرکوتکردنی سیستەمی بیروباوەڕەکان، بەڵکو بە کاڵاکردنیان گەشە دەکات. لەم حاڵەتەدا ئایین ڕەتناکرێتەوە- تایبەت دەکرێت و وەک ناوەڕۆک دەکرێتەوە بە پاکێجێکی نوێ. ڤلۆگەرە کوردەکان ئامۆژگاری سۆزداری و ڕێنمایی ئەخلاقی و تەنانەت دەستنیشانکردنی ساختەی دەروونیش دەخەنە ڕوو، کە هەموویان لە ڕێگەی هێما ئاینییەکانەوە فلتەر دەکرێن و لە ڕێگەی خولی ئۆنلاینەوە دەفرۆشرێن. ئەوان هیچ ڕاهێنانێکی فەرمییان نییە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا وەک چارەسەرکەر و ڕێبەری ڕۆحی کاردەکەن و "باوەڕ"دەکەنە ناسنامەیەکی بازاڕیی.

ئەم ڕەوتە سەرنج لە کێشە پێکهاتەییەکان- بێکاری، توندوتیژی جێندەری، قەیرانەکانی تەندروستی دەروونی- ئاڕاستە دەکاتەوە بۆ ڕەفتاری تاکەکەسی. ئازار وەک پرسێکی کەسی لە چوارچێوەیەکدا دادەنێت نەک سیاسی و ئابووری. ئایین دەبێتە شێوازێک بۆ قازانجی دیجیتاڵی، چارەسەرکردن دەبێتە ئەنجامدان نەک چاکبوونەوە. ئەم کەسایەتیانە ناسیاسی دەردەکەون، بەڵام وەک فیشەر بیرمان دەخاتەوە، زۆرجار بەهێزترین ئایدۆلۆژیاکان خۆیان وەک بێلایەن نیشان دەدەن.

ئێمە دەبێت ڕەخنە لەمە بگرین نەک وەک بوژانەوەیەکی ئایینی، بەڵکو وەک نیشانەی داڕمانی نیولیبراڵ. ئەم کاریگەریانە تەنها لەبەر ئەوە مەترسیدار نین چونکە ئایینین- بەڵکو لەبەر ئەوەی نوێنەرایەتی وەشانێکی بێسیاسی و پارەدارکراوی ئەو شتە دەکەن. لە کۆمەڵگایەکدا کە ڕووبەڕووی قەیرانی قووڵ دەبێتەوە، بێ ڕەخنە ئاسوودەیی پێشکەش دەکەن، دیسیپلینیش بەبێ دادپەروەری.

4-ئەم مۆدێلە نوێیە- جا چ جل و بەرگی نمایشی ئایینی لەبەردا بێت یان لە پشت جینسێکی بێباوەڕییەوە خۆی حەشاردابێت- بەرهەمی خراپبوونە نەک پێشکەوتن. بیرکەرەوە نیە، چارەسەرکەر نییە، ڕێبەر نییە. ئەو ساختەکارێکی ڕازاوەیە، قورسایی و تێڕامان بە کاڵایەکی  سادەکراو دەفرۆشێت بە کۆمەڵگایەک کە لە ژێر دژایەتییە ڕاستەقینەکاندا هێواش هێواش دەخنکێت. باسی زەبر و زەنگ دەکات بەبێ زانین، باسی خودا دەکات بەبێ ئەخلاق، باسی ڕۆح دەکات بەبێ مەترسی. زمانی ئازار دەقۆزێتەوە بەڵام هەرگیز لەگەڵ بریندارەکاندا هاوڕێ نەبووە.  ئەو ئاسوودەیی پێشکەش دەکات نەک ڕاستی؛ گوێڕایەڵی نەک ڕزگاری.

شیکاری بە هەڵوێست دەگۆڕێت، و هەموو قەیرانێک لە ناوەڕۆکێکی تردا دەشارێتەوە. جا قورئان بهێنێتەوە یان کارل یۆنگ، هەمان کاڵا دەفرۆشێتەوە: خۆبەخشین بۆ بێهیواکان، سەرقاڵکردن بۆ بێئارامەکان و بێدەنگی بۆ ستەملێکراوەکان. بێباوەڕییەکەی گەمژانەیە؛ ئاییندارییەکەی نمایشکارییە. ئەوەی بەڕاستی باوەڕی پێی هەیە بازاڕ و ئەلگۆریتم و خۆیەتی.

ئەم کەسایەتییە تەنیا نەزان نییە- ئەو مەترسیدارە. مانا لە ئایین دەڕژێنێت و ڕەخنە لە عەلمانیەت بەتاڵ دەکاتەوە و وەشانێکی ساختەی هەردووکی پێشکەش دەکات. ئەو وەک ڕووخساری مۆدێرنیتە دەردەکەوێت، بەڵام هەڵگری نەخۆشی کۆمەڵگایەکی داڕماو کۆنزێرڤاتیڤە: خواستی دەرکەوتنی حەقیقەتێک بەبێ ئەوەی هەرگیز ڕووبەڕووی حەقیقەت خۆی ببێتەوە. سەرهەڵدانی "ئەو"  نیشانەی پێشکەوتن نییە- بەڵکو وەرەمێکی نوێیە کە لەناو وەرەمە زۆرەکانی مێژووی کوردا، شوێنی خۆی دەکاتەوە. نەرسیستێکە عاشقی خۆی نییە بە مانا باوەکەی، بەڵکو چاو لەڕێی ئەوانی ترە. ئەم نەرسیستە مۆدێرنە پێویستی بەوە نییە لە ئاوەکەدا خۆی ببینێت، تەنها پاتۆلۆژیانە پێویستی بەوەیە ئەوانیتر بیبینن. نەرسیستێکە بێ سەبسکرایب و لایک ناژی. مەرگی ئەم نەرسیستە ڤلۆگەرە، ئەنفۆلۆوکردنیەتی لە جیهانێکی دیجیتاڵی و فۆلۆوکراودا.

ئەم نەرسیستە ڤلۆگەرە بە ڕەخنەکردن شتێکی ئەوتۆی لێبەسەر نایەت، بەڵکو بەخەباتێکی عەقڵانی دژی دیجیتاڵیەت و پلاتفۆرمەکانی، قەمور دەبێت و لەبیر دەچێتەوە

AM:10:42:29/07/2025

ئه‌م بابه‌ته 1580 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌

هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی