دەوڵەت بۆ گەلانی ژێردەستە و داگیرکراو

بۆ گەلانی ژێردەستە و داگیرکراو، چەمکی دەوڵەت تەنیا پەیوەندی بە جوگرافیا یان ئیدارەکردنەوە نییە، بەڵکو پەیوەندی بە کەرامەت و شوناس و ئاسایش و چارەی خۆنووسینەوە هەیە. دەوڵەت دەسەڵات دەدات بە گەلێک کە چارەنووسی خۆی کۆنترۆڵ بکات و زمان و کولتوورەکەی بپارێزێت و خاکی خۆی بپارێزێت و بە یەکسانی بەشداری کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بکات. ئەو گەلانەی کە ماوەیەکی زۆرە لەژێر داگیرکاری بێگانەدا ئازاریان چەشتووە یان مافی دەوڵەتداریی خۆیان لێ زەوت کراوە، بێگومان گەندەڵی و پەراوێزخستن و توندوتیژی و سڕینەوەی نەتەوەیی بۆیان بووە بە سیستەمی نەخوازراوی ژیان.

کاتێک گەلێک لە ژێر داگیرکاری یان ژێردەستەییدا دەژی، ژیانی سیاسی و ئابووری و کولتوورییان لەلایەن دەسەڵاتە دەرەکییەکانەوە کۆنتڕۆڵ کراوە. زۆرجار لە مافە سەرەتاییەکان بێبەش دەکرێن، وەک قسەکردن بە زمانی خۆیان، فێرکردنی مێژووی خۆیان، یان بە ئازادی پەیڕەوکردنی ئایینەکەیان. لە زۆر حاڵەتیشدا تاکەکانی گەلانی بندەست بەدەست ئاوارەبوون و هەژاری و زیندانیکردن و تەنانەت جینۆسایدەوە دەناڵێنن.

بوونی دەوڵەت چوارچێوەیەکی یاسایی پێشکەش دەکات بۆ پاراستنی ئەو مافانە. ڕێگە بە نەتەوەیەک دەدات کە خاکی خۆی بەڕێوە ببات و یاسای خۆی دابڕێژێت و نوێنەرایەتی خۆی بکات لە دامەزراوە نێودەوڵەتییەکانی وەک نەتەوە یەکگرتووەکان. لەگەڵ دەوڵەتداریدا توانای پێکهێنانی سوپایەک بۆ بەرگری و واژۆکردنی پەیماننامە و بازرگانیکردن لەگەڵ وڵاتانی دیکە و دابینکردنی پەروەردە و چاودێری تەندروستی و ژێرخانی ئابوری دێت. لە سەرخانی مەعریفیشدا ڕێگە بە پاراستن و پێشخستنی کولتوور و میرات و ناسنامەی نەتەوەیی دەدات.

ئەمڕۆ لە سەرانسەری جیهاندا دەیان نەتەوەی بێ دەوڵەت هەن. شارەزایان بە گشتی هاوڕان لەسەر ئەوەی زیاتر لە ٤٠ نەتەوەی گەورەی بێ دەوڵەت هەن لەوانە کورد، فەلەستینی، تبت، باسک، کەتەلۆنی، تامیل و ئویغور و چەندانی تر...

ژمارەی کورد کە نیشتمانەکەی داباشکراوە بەسەر تورکیا، عێراق، ئێران و سوریادا، نزیکەی ٤٠ ملیۆن کەسە یەکێکە لە گەورەترین گەلانی بێ دەوڵەت لە جیهاندا. سەرەڕای ئەوەی خاوەنی زمان و کولتوور و زێدی مێژوویی جیاوازی خۆیەتی، بەڵام دەوڵەتی سەربەخۆی لێ زەوت کراوە و زۆرجار ڕووبەڕووی سەرکوتی سیاسی و سەربازی دەبێتەوە.

بە هەمان شێوە فەلەستینییەکان دەیان ساڵە بەدوای دەوڵەتدارییەوەن. ڕووبەڕووی داگیرکاری سەربازی و دەستبەسەرداگرتنی زەوی و سنووردارکردنی مافەکانیان دەبنەوە. هەرچەندە دەوڵەتی فەلەستین لەلایەن زۆرێک لە وڵاتانەوە دانپێدانراوە، بەڵام هێشتا سەربەخۆیی تەواو و ئەندامێتی نەتەوە یەکگرتووەکانی نییە.

ڕەتکردنەوەی مافی دەوڵەتداری بۆ گەلانی بن دەست بەگشتی و گەلی کورد بە تایبەتی زۆر جار دەبێتە هۆی سووڕی توندوتیژی و توندڕەوی و ناسەقامگیری نەک تەنها بۆ ئەو نەتەوانە، بەڵکو بۆ ناوچەکە و جیهان. داننان بە مافی گەلانی بێ دەوڵەت تەنیا بابەتی دادپەروەری نییە، بەڵکو بابەتی ئاشتی جیهانیشە. ئەگەر لە ڕێگەی دەوڵەتەوە کەرامەتی سیاسیی و نەتەوەیی و ئومێدیان پێ بدرێت، ئەگەری ئەوە زیاترە کە بە ئاشتیانە لەگەڵ گەلانی دیکەدا بژین.

بوونی دەوڵەت سنوردانانە بۆ هەڕەشەی دەستەڵاتی دەرەکیی و رێزگرتنیشە لە سنوری دەوڵەتانی دیکە، لە هەمان کاتدا پێویستییەکە بۆ ئەو گەلانەی کە بەدوای ئازادی و سەلامەتی و ئایندەیەکی رووناکدا دەگەڕێن. بۆ گەلانی داگیرکراو هێمای ئومێد و دادپەروەرییە، نابێت دونیا چاوپۆشی لە هاوار و ناڕەزایەتییەکانیان بکات. پشتیوانیکردن لە مافی سەربەخۆبونیان بەتەنگەوە هاتنی راستەقینەی چەمکی ئاشتی و ڕێزگرتنە لە کەرامەتی سیاسیی و نەتەوەیی.

PM:02:25:07/07/2025

ئه‌م بابه‌ته 984 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌

هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی