ڕه‌وشی نوێی سوریا
کاوە محمود
ڕه‌وشی نوێی سوریا ئه‌ركی نوێ ده‌خاته به‌رده‌م هێزه‌كانی ڕۆژئاوا‌و لایه‌نی دیموكراسیخواز‌و مه‌ده‌نی له سوریا
وه‌ك چاره‌نووسی مێژوویی چاوه‌ڕوانكراوی هه‌ر دیكتاتۆرێك، ده‌سه‌ڵاتی دیكتاتۆری سته‌مكاری ئه‌سه‌د له سوریا، سه‌ره‌ڕای مانه‌وه‌ی بۆ ماوه‌یه‌كی زۆر به هۆی ناكۆكی‌و ململانێی هه‌رێمایه‌تی‌و نێوده‌وڵه‌تی، له كۆتاییدا ڕووخا‌و، گۆڕینی هاوكێشه‌‌و ته‌رازووی خودی به‌رژه‌وه‌ندییه هه‌رێمایه‌تی‌و نێوده‌وڵه‌تییه‌كان به شێوه‌یه‌كی چلۆنایه‌تی، به‌تایبه‌تی دوای ڕوداوی 7ی ئۆكتۆبه‌ر له غه‌زه‌‌و شه‌ڕی ئیسرائیل له‌گه‌ڵ حماس‌و حزب الله‌و، بڕیاری نه‌هێشتنی میلشییاكانی سه‌ر به ئێران له‌و ناوچه‌یه‌دا، هۆكاری به خێرایی كۆتایهاتن به ده‌سه‌ڵاتی ئه‌سه‌د بوو.
له ڕه‌وشی پێشتر‌و نوێی سوریا له‌گه‌ڵ كۆڕانكاری له ریزبه‌ندی هاوكێشه‌كان، كۆمه‌ڵێك له هێزی ده‌ره‌كی له‌وانه توركیا‌و ئیسرائیل‌و وڵاتانی كه‌نداو و ئێران‌و ئه‌مه‌ریكا‌و ڕوسیا، جگه له نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان، كه به‌شێوه‌یكی فه‌رمی بڕیاری ئه‌نجوومه‌نی ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تی 2245 له 18ی دیسه‌مبه‌ری 2015 سه‌باره‌ت به ئاگربه‌ست‌و چاره‌سه‌ری سیاسی ڕه‌وشی سوریای بڕیارداوه، به شێوازی جیاواز كارتێكردنیان له‌سه‌ر ڕه‌وشی سیاسی‌و ئایینده‌ی سوریا هه‌یه.
ئه‌زموونه‌كانی مێژوو ئه‌وه‌مان پێده‌ڵێت، كه كۆتایهاتنی ده‌سه‌ڵاتی دیكاتۆرێك له هه‌ر شوێنێكدا بێت، به‌تایبه‌تی له‌و ده‌وڵه‌تانه‌ی، كه دیكتاتۆری‌و سیاسه‌تی سته‌مكاری‌و داپڵۆسین بۆ زیاتر له ده‌یان ساڵ، بوونه‌ته كار‌و په‌یڕه‌وی درێژخایه‌نی ڕۆژانه، مانای كۆتایهاتن به ڕژێمی دیكتاتۆری نییه، به‌تایبه‌تی ئه‌گه‌ر به وردی‌و به قۆڵی هۆكار‌و فاكته‌ره‌كانی كۆتایهاتن به دیكتاتۆرێك‌و ریزبه‌ندی‌و شوناسی هێزی جێگره‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتی دیكتاتۆریی كۆتایپێهێنراو له‌به‌رچاوبگیرێت.
ده‌سه‌ڵاتێكی دیكتاتۆری كه تیرۆری ده‌وڵه‌تی دژ به گه‌له‌كه‌ی ئه‌نجام ده‌دا كۆتایهات، به‌ڵام ئۆپۆزیسونێكی چه‌كدار كار بۆ جێگره‌وی ده‌كات كه به‌شێكی به‌رچاوی له لیستی تیرۆری نێوده‌وڵه‌تین‌و، ناكرێ به لۆجیكی قایلبوون به‌و واقیعه‌‌و به‌و شوناسه‌ی كه هه‌ڵیگرتووه بێ سنووردانان ئه‌ستۆپاكی پێبدرێت‌و، نموونه‌ی قایلبوون به تاڵه‌بان له ئه‌فغانستان به بیانوو بۆ ئه‌م بابه‌ته بهێنرێته‌وه.
كۆتایهاتن به ده‌سه‌ڵاتی ئه‌سه‌د ڕه‌وشێكی نوێی هێناوه‌ته پێشه‌وه، كه ناكۆكی‌و ململانێی ناوخۆیی قورس‌و دژوارتر ده‌خاته به‌رده‌م چاره‌نووسی گه‌لانی سوریا به گه‌لی كورده‌وه له‌و ده‌وڵه‌ته‌دا.
له ململانییه نوێیه‌دا گرنگه هێزی دیموكراتیخواز‌و چه‌پی گه‌لانی سوریا به شێوه‌یكی واقیعبینانه‌ی ڕه‌خنه‌گرانه بۆ خودی خۆیان له خوێندنه‌وه‌‌و هه‌ڵسه‌نگاندنی ڕه‌وشی پێشتر‌و ئێستای ئه‌و وڵاته ئاراسته‌‌و بۆچوونی سیاسی نوێ بۆ جه‌ختكردن له‌سه‌ر بنیاتنانی ده‌وڵه‌تی هاووڵاتی‌و مه‌ده‌نی‌و دیموكراسیخواز كه تیایدا مافی مرۆڤ‌و مافی كه‌لان‌و سه‌رجه‌م پێكهاته‌كانی ئه‌و وڵاته بپارێزرێت.
ده‌سه‌ڵاتی دیكتاتۆری كۆتایهات، به‌ڵام قۆناغێكی سیاسی پڕ ململانێ له به‌رده‌م گه‌لانی سوریایه به ئاراسته‌ی كۆتایهاتن به لێكه‌وته‌كانی دیكتاتۆری‌و گرنگی بوونی قۆناغی عه‌داله‌تی ڕاگوزار‌و چاوگێڕانه‌وه به ڕیكخستنه‌وه‌ی په‌یكه‌ری قه‌یراناوی ده‌وڵه‌ت‌و دانانی ده‌ستووری نوێ.
له هه‌مان كاتدا ئه‌م ڕه‌وشه نوێیه‌ی دوای كۆتایهاتن به ده‌سه‌ڵاتی ئه‌سه‌د، جگه له‌و بابه‌تانه‌ی ئاماژه‌مان پێكردن، ئه‌ركی نوێ ده‌خاته به‌رده‌م هسه‌ده‌‌و ئیداره‌ی زاتی‌و سه‌رجه‌م لایه‌نه كوردستانییه‌كان له ڕۆژئاوا، كه له‌م خاڵانه‌دا به‌رجه‌سته ده‌بێت:
ـ خوێندنه‌وه‌ی نوێی ڕه‌وشی هه‌رێمایه‌تی‌و نێوده‌وڵه‌تی‌و كاركردن بۆ نه‌هێشتنی بارگرژی‌و هێوه‌ركردنه‌وه‌‌و ئاساییكردنه‌وه‌ی گرفته‌كان‌و كاركردن بۆ پێداچوونه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كان له‌م بواره‌دا‌و جه‌ختكردن، كه ڕۆژئاوا هه‌ڕه‌شه بۆ وڵاتانی دراوسێ نییه‌‌و ده‌یه‌وێت په‌یوه‌ندیی ئاسایی هه‌بێت‌و، ئه‌رك‌و ئاراسته‌ی تێكۆشانی له چوراچێوه‌ی ده‌وڵه‌تی سوریایه.
ـ پاراستنی سه‌ربه‌خۆیی بڕیاری سیاسی هێزی كوردستانی له ڕۆژئاوا دوور له ده‌ستێوه‌ردانی لایه‌نی ده‌ره‌كی‌و كوردستانی دیكه.
ـ كاركردن بۆ كاری هاوبه‌ش‌و یه‌كریزی سه‌رجه‌م هێزه سیاسییه‌كانی ڕۆژئاوا‌و ده‌ستپێكردنی ڵاپه‌ڕه‌یكی نوێ له په‌یوه‌ندییه‌كانی ئه‌و هێزانه به جۆرێك وه‌ك یه‌ك پێكهاته‌ی سیاسی له گفتوگۆكان سه‌باره‌ت به چاره‌نووسی سیاسی ده‌وڵه‌تی سوریا‌و پاراستنی مافه‌كانی گه‌لی كورد‌و نه‌ته‌وه‌‌و پێكهاته‌كانی دیكه‌ی سوریا به‌شداربن.
PM:03:28:10/12/2024
ئه‌م بابه‌ته 472
جار خوێنراوه‌ته‌وه
هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی