(سەرمەشق) بە كێ دەوترێ؟ (ناوبانگ) بە كێ ڕەوایە؟!
پ. د. سەعید عەلی محەمەد
لە ڕۆژگاری ئەمڕۆدا كە ڕۆژگاری تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان و خێراگەیاندن و گەیشتن و بڵاوبوونەوەی زانیارییەكانە ، دیاردەیەك سەریهەڵداوە كە پێی دەوترێ (کەسە ناوبانگەكان و ناودارەكان)، بە چاوپۆشی لەوەی ئەوانەی ئەم نازناو و وەسفەیان لەخۆیان ناوە چی لە هەگبەكەیاندا هەیە ، خاوەنی چ بەهرە و داهێنان و تواناو لێهاتووییەكن ، سروشت و ناوەڕۆكی ئەوەی خۆیانی پێوە بادەدەن و خۆیانی پێ دەناسێنن و ناوی پێ دەردەكەن چیە و چۆنە؟!
بێگومان هەموو مرۆڤێك لە قۆناغێك لە قۆناغەكانی ژیانیدا پێویستی بە پێشەنگ و سەرمەشقێك هەیە تاوەكو ڕێنیشاندەر بێت بۆی و شوێن پێی بكەوێ ، بەدڵنیاییەوە هەر یەكێك لە ئێمەش لە ناخ و خەیاڵدانیدا كەسێك هەیە وەك سەرمەشقی خۆی وێنای بكات و لەڕێیەوە ڕەفتارو هەڵسوكەوت و كاروكردەوە و وتە و هەنگاوەكانی ڕاست بكاتەوە!
ئێستا بەهۆی كاریگەریی میدیا و تۆڕە كۆمەڵایەتیەكانەوە ، مانا و ناوەڕۆكی ڕاستەقینە و پێناسەی ڕاست و دروست بۆ چەمكی (سەرمەشق) و كەسی نمونەیی شێوێنراوە و، تێڕوانینی نەوەی نوێ هاوشێوەی تێڕوانینەكانی نەوەی پێش ئێستا نیە ، ئێستا بەهۆی فەوزای نێو میدیا و سەكۆ ئیعلامیەكانەوە هەر ڕۆژە و مرۆڤێك لێمان دەبێتە سەرمەشق و كەسایەتی ناوداری شارو وڵات و ساڵ!! بەداخەوە چەندین كۆمپانیا و دامەزراوەی بازرگانی جیاجیا و تەنانەت دەوڵەتیش سەرگەرمی گەرمكردنی بازاڕی ئەم دیاردەیەن و، هۆكاری سەرەكی پشت بڵاوبوونەوە و پەرەسەندن و ڕەواج پێدانی ئەم حاڵەتەن وەك ئامڕازێك بۆ بەدەستهێنانی چەند ئامانجێكی ئابووریی و بازرگانیی ، هەروەها بۆ ئەوەی ئەم جۆرە كەسە بەناو (بەناوبانگانە) ببنە نمونە و سەرمەشق بۆ منداڵ و گەنج و تازە پێگەشتووەكان ، ئەو تازە پێگەشتوانەی كە بەبێ هیچ هۆشیاریی و ئامادەسازیی و پاشخان و توێشوویەكی مەعریفیی و ڕۆشنبیریی و ئایینی كە بیانپارێزێ لە ئافەت و كاریگەرییە خراپەكان هاتونەتە نێو ئەم جیهانە پڕ سەیرو سەمەرە كراوەوە!
ئەگەر چاوێك بە مێژوودا بگێڕین دەبینین ئەو مێژووە پڕیەتی لە سەدان مرۆڤ و كەسایەتی گەورەی وەك (عومەری كوڕی خەتاب) و (خالیدی كوڕی وەلید) و (ئیبنوسینا) و (ئیبنو ڕوشد) و (ئیبنو خەلدون) و (مالیك بن نەبی ) و(عومەر موختار) و (نێلسۆن ماندێلا) و (ئەمیرە غاندی) و (تەها حسێن) و(قەرزاوی ) و( سوبحانی ) و (نزار قەبانی) .... تاد.. لە دنیای ئەمڕۆشدا (بێڵ گەیتس ) و (ئیلۆن ماسك) و (مارك زۆكەر بێرگ) و (نیۆنێل میسی) و (كریستیانۆ) و (ڕۆناڵدۆ) و....هتد.
هۆكاری بوون بە سەرمەشق و سەرچاوەی ناوبانگ دەركردنی ئەم كەسایەتیە جیاوازانە یان دەگەڕێتەوە بۆ دەسەڵات و بەرپاكردنی دادگەریی ، یان ئازایەتی و بەرخودان و كۆڵنەدان و وەرزشەوانیی ، یان زانست و مەعریفە و داهێنان وتەکنۆلۆژیا ، یان شۆڕشگێڕیی و خەبات لەپێناو سەربەخۆیی و چەسپاندنی ئارامی ، یان ئەدەب وهونەرو شیعرو ڕەوانبێژیی!! كە گومانی تێدا نیە هەر یەكێك لەوانەش بەزیادەوە شایەنی ئەوەن بكرێنە سەرمەشق بۆ ژیانی تاك تاكی ئێمە و لاوەكانیشمان بێ نیاز بكەن لە تەقلیدكردن و لاسایی كردنەوە و شوێن پێ هەڵگرتنی مرۆڤە ڕواڵەتی و ناوبانگ ساختەكان!
لە ساڵانی ڕابردوودا لیستی ناودارو بەناوبانگەكان ناوی زاناو داهێنەرو سەرۆك و سەركردەی لێهاتووی لەخۆ دەگرت ، ناوی گرنگترین و بەناوبانگترین هونەرمەند و شاعیرو نووسەرو مێژوونوس و ئەدیب و وەرزشەوانی لەخۆدەگرت ، چونكە ئەوكات خزمەت و دەستكەوت و داهێنان و ڕادەی پێشخستنی ژیانی مرۆڤایەتیی پێوەری ناوبانگ دەركردن بوو، كە بەداخەوە ئەم پێوەرە لەدنیای ئێستادا نرخ و سەنگ و كاریگەرییەكی ئەوتۆی نەماوە!
ئێستا مۆدێك لە ناوبانگ دەركردن هاتۆتە پێش كە مەیدانەكەی نەبواری پزیشكییە ، نە مێژووە ، نە ئەدەب و هونەرە ، نە تەكنۆلۆژیا و هیچ داهێنانێکی تری دەگمەن و كەم وێنەیە ، بەڵكو مەیدانەكەی تەنها سۆشیال میدیا و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانە ، لەو مەیدانەشدا گرنگ نرخ و بەهای ماددە پێشكەشكراوەكە نیە ، بەڵكو گرنگ ئەوەیە تۆ چۆن دەركەوی ، تۆ چۆن بناسرێی!!
مانای (سەركەوتن) لەم ڕۆژگارەدا زۆر شێوێنراوە ، كەسانێكی زۆر هەن بەلایانەوە ئاساییە هەر كارێك ئەنجام بدەن یان هەر شتێك بڵێن تەنها لەپێناو ئەوەدا زۆرترین لایك بەدەست بهێنن ، وەك ئەوەی (سەركەوتن) تەنها لەوەدا قەتیس بوو بێ فڵان كەس ناوبانگ دەربكات و ناودار ببێ و ملیۆنەها كەس هەواداری بن، فەوزاو سەرلێشێواوی لەو بوارەدا بە ئەندازەیەك لە تەشەنەسەندندایە كە زۆرجاردەگاتە ئاستێک هەندێ کەس پڕوپاگەندەی چارەسەری گەورەو یەكلاكەرەوە و كۆتایی بۆ كۆمەڵە نەخۆشییەك دەكەن كە تائێستاش پزیشكە بەناوبانگە جیهانییەكان و زانایانی پسپۆڕی بواری دەرمانسازیش نەکەوتوون بەسەر چارەسەری ئەو جۆرە نەخۆشیانەدا، هەروەها چەندین لێكدانەوەی سیاسیی و شیكردنەوەی ئابووریی و تایتڵی سەرنجڕاكێش و وروژێنەر، تەنها لەپێناو (ناوبانگ) دەركردن و خێرا خۆ دەوڵەمەندكردن و خڕكردنەوەی پارە و سەروەت و سامان!!
مەعلومە هیچ یەكێك لە ئێمە نیە بەشێوەیەك لە شێوەكان ئارەزووی ناوبانگ و ناودەركردن نەكات ، بەڵام گرنگ ئەوەیە ئەو ناوبانگە بۆ خزمەت و سوود گەیاندن بێت بە كۆمەڵگە و كەسانی تر، چونكە وەك شارەزایان دەڵێن : (ناوبانگ) ئامڕازە نەك ئامانج! عەیبە نیە مرۆڤ بەناوبانگ بێت ، بەڵكو ڕەخنە ئەوەیە (ناوبانگ و ناودەركردن) ببێتە ئامانج و لەڕێی ژێرپێخستنی بنەماو بەها ئەخلاقیی و كۆمەڵایەتیی و ئاینییەكانەوە بەدەست بهێنرێ!
لەلایەكی ترەوە پێویستە ئێمەی هاوڵاتی ، ئێمەی بینەرو تەماشاكەریش دەست هەڵگرین لە پشتیوانیكردنی كەسە ڕواڵەتیی و بێ مایە و بێ ناوەڕۆكەكان و، سنورێك دابنێن بۆکات کوشتنمان و تەمەن بەفیڕۆدانمان لەپێناو ڕەواجدان بە بابەتە بێ سوود و سەتحییەكان و، خۆشمان بەدوور بگرین لەگواستنەوەی وێنەو دیمەنەکانیان بۆ نێو كایەی ڕۆشنبیریی و كۆمەڵایەتیی ، تاوەكو نەبینە یارمەتیدەر بۆ بەناوبانگ كردن و گەورەكردنی مرۆڤە نەشیاو و ناشایستەكان ، ئەگەر نا ژیان دەبێتە شانۆیەكی هەزەلی گاڵتەجاڕیانە و، مرۆڤە باڵۆنیە ساختەكانیش ڕیزی پێشەوە دەگرن!
ئەركی سەرشانی چینی ڕۆشنبیرو ئەكادیمیی و میدیای بێ لایەن و كەسانی دڵسۆزو نیشتمان و میللەت پەروەرە كە لەچوارچێوەی هەوڵی ڕێكخراوو پلان و بەرنامەیەكی هۆشیاریی - پەروەردەیی تۆكمەدا ، لەڕێی تەوزیف كردن و بەكارهێنانی هەمان ئەو كەرەستە هاوچەرخانەدا كە لایەنی بەرانبەر بەكاریان دەهێنێ ، ئێمەش بێین كۆمەڵگە هوشیار بکەینەوەو نەوەی نوێ بە سەرمەشق و زاناو كەڵەپیاو و كەسە هەڵكەوتووەكانی ئەم نیشتمان و نەتەوە ئاشنا بكەین و بناسێنین ، بۆ ئەوەی سنورێك بۆ ئەو هەجمە بەرفراوانە دابنرێ كە ئامانج لێی تێكدانی زەوقی گشتی و شێواندن و بەلاڕیدابردنی هیزرو ئەخلاق و نەریتی كۆمەڵگا و دڵی منداڵ و تازە پێگەیشتووەكانە!
PM:04:14:22/07/2024
ئه‌م بابه‌ته 1648
جار خوێنراوه‌ته‌وه
هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی