نوسین؛ وەک ترۆپکی ئیشراق و ڕۆحانیەت

نوسین، بەشێکی سەرەکی بەرهەمی ئەقڵ و ئاگایی و خوێندنەوەیە، بەشەکەی تری زادەی میدیتەیشنێکی عیرفانی و سلوکێکی سۆفیگەرانەیە، ئەڵبەت، باسی نوسین دەکەین نەک داڕشتنی ڕۆژنامەوانی و کەلتوری باوی نوسین.

نوسینێک کەلەدەمی عاریفێک دێتەدەرەوە جیاوازە، هەندێک جار نوسین وەک دەقی باڵای مەعریفی، بەرهەمی خەڵوەت و ئیدراک و وردبوونەوەیەو تێکەڵەیەکە لە ئەزموون و زیهنیەت و هۆشی فەردی و دەربڕینێکی ساز، لەشێوەی میلۆدی قەڵبەزەو تاڤگە، سروشت و بەندەن و سارا، یان وەک موزیک و شیعرو حیکمەت و عیبادەتێکی پاڵفتەو فەریدو بێنەزیر، قُمِ اللَّيْلَ إِلاَّ قَلِيلا.

بۆیە هەموو نوسینێک ناخوێنرێتەوەو بەرگەی ڕامانی دڵ و ئەقڵی ئاگاییانەی باتین و مەنتیقی چاو ناگرێ، هەموو نوسینێک هەڵگری ڕەگەزی نەمریی و مانەوە نیە، هەموو دەقێکیش نابێتە ویردی سەرزمان و نابێتە کتێب و ئەسڵەن بۆ هەڵگرتن ناشێ، بۆچی؟ چونکە ئەو نوسینە، خاوەنەکەی تەنها وشەی ڕیزکردوەو گوزارشت و داڕشتن بوەو بە دڵئاگایی و ئیشراقەوە نەنوسراوەو پیتەکان هەر دەستی یەکیان گرتوەو تەواو، دڵئاگایی واتە هۆشی زیهنی، ئەوە نەبوە بە مانا بۆ گوزارشتەکان، خاوەنەکەشی ئەهلی نوسین نەبووە بەڵکو ئەهلی قاڵ و ناڵ و ناوبانگ بوەو پیشەگەر نەبووەو وەک سکاڵانووس و نوسەرێکی عەروزسازو عاریزو زەخرەفە، کاری کردوە.

 مرۆڤی عاریف و بێدەنگ هەمیشە کەرەستەکانی بەردەمی بۆ نوسین باشترو ناوەرۆکخوازترەو نوسینەکانی وەک مانگ درەوشاوەن، چونکە هێزی فیکری و عەقڵی و زیهنی خستۆتە خزمەتی نوسینەکەی و خەرجی نەکردوە لە هاوارو قاڵەو دەنگەدەنگدا، ئەوەی دەنگی زۆربێ ناتوانی قەڵەمی کاراو سەنگین بێ، هاوار هاواری سەر میمبەرو میدیاو شاشە، ڕۆحی نوسین دەکوژێ، ئەها عاریفەکان دەڵێن بارانی بێدەنگ دەغڵ و دان و چیمەن و ساراو هەردو کێو سەوز دەکات نەک هەورەتریشقە.

هەندێک جار نوسین ئەوەندە بێمانایە لەبری مەعریفە بۆتە جەهل و بارگرانی و سەرئێشە بۆ کتێبخانەکان، سەیرکەن بزانن کتێبخانەی کوردیی چەندە گیرۆدەیە بەدەست گیاکەڵەو قارچکە مارانەی ناو ئەو کتێبانەی هەورە تریشقە نوسیونی، جەهل و بارگرانی و سەرئێشەیان زیاترە لە مەعریفەی قووڵ، ئاخر نوسین هەیە یەکپارچە تۆن و جوانی و عیشقەو دەستنووسە کۆنەکەشی هەر لوتکەو حوسن و جەماڵ و ئاوازە بۆ مرۆڤ.

خۆی لە ڕاستیدا نوسین حیکمەتێکی خوداییە، دەبێت بۆی بچی و وەجدو فیراقی بۆبکەیت، هەڵگۆزتنی ئاوێکی سازگارە لە بیرێکی قووڵدا بەبێدەنگی، ئاگاییت نەبێ و خەریکی ژاوەژاوبیت سەتڵەکەی دەستت قوڕو زیخ دێنێ لەبری ئاو، جارجارەش سەتڵەکە بە بەتاڵی هەڵەکێشی بۆسەرەوەی حەوزەکەو دەبینی خاڵیەو قەوزەی هێناوە، بۆیە نوسین لای عاریفەکان دەربڕینێکی قوڵ و هەیەجانێکی ڕۆحانی بوەو بەشێک بوە لە سلوک و تەزکیەو موشاهەدەو زهوری دڵ و دەربڕینی باڵا، ئامادەسازیان کردوە بۆ نوسین وەک چۆن ئامادەسازیی دەکەیت بۆ عیبادەتی ساغ و قیاموللەیل و تاعەت و خەڵوەتگیریی و نەخواردن و وەرع.

هەتا کامڵ نەبیت ناتوانی بەتەواوی بنوسیت، هەتا خۆت لێوڕێژنەکەیت لە خوێندنەوەو تقوسە فەردانیەکان و ڕاستگۆنەبیت ناتوانی بنوسیت، دەبێ سەرەتا مرۆڤ بیت و لەو دووڕوویی و فەنتازیا مۆدێرن و شکڵگەرا دونیایی و ڕیابازی و حیلەو مەکرو زاهیرەسازییە خۆت ڕزگار بکەیت ئینجا بنوسیت.

مەحوی وتەنی؛
بنووسە، پیری دڵم ئەمری کرد، ئیتاعەم کرد
لە ئیبتیداوە کە بەیتێ موناسبی دیوان
گەدایەکی وەکو مەحوی، قەلەندەرێکی کورد
میسالی پادشەهی فورسە، ساحیبی دیوان.

ئەها یانی پیری دڵ دەبێ فەرمان بکات وەک سۆفیەکی دەروێش کە هاوشانی پادشایەکی گەورە و ساحێب دیوان بێت ئینجا لە سەرەتاوە بەیتێک بێ موناسیب و گونجاوبێ بۆ دیوان، کەواتە نوسین بەشێکی دانەبڕاوە لە زەکاتی عیلم و کەلام و دونیای ڕۆحی و سەرگوشتەی مرۆڤی عاریف، کە عیلمت نەبوو زەکاتی نوسین واجب نییە مەنوسە باشترە بۆخۆت، وەک چۆن سەرمایەو ماڵی کۆکراوەت نەبوو زەکاتی ماڵ واجب نییە نوسینیش ئاوایە.

باوکم وەک زانایەکی عاریف خەڵوەتێکی سەیری هەبوو بۆ نوسین و وەرگێڕان، هەستم ئەکرد بەنوسین خەریکی شتێکە لە جۆری زەکاتدان، ئەیگووت دەبێ بنوسم تا تەنهاترو ئاسودەتربم، سلوکێکی سەیری هەبوو، ڕەفتارێکی ڕۆحی هەبوو کاتێک دەینوسی، جاری واهەبوو ئەوەندەی دەنوسیی هەردوو ئەژنۆی وشک دەبوون و قاچەکانی سڕو چاوەکانی کزکز دەبوون و هێشتا چێژی دەبینی لە نوسین و پلەی ئیشراقەکەی باڵاترو کڵپەسەندووتر دەبوو.

شەوێکی ڕەمەزان دوای نوسینێکی زۆر زۆر بینیم قورئان دەخوێنێ و دیسان خەریک بوو دەینوسی، ئینجا کتێبە بچووکەکەی دەلائیلی حەزرەتی دەهێناو دووبارە دەیخوێندەوە بۆ ئیلهامی ڕۆحی و تا شەوگارێکی درەنگ چەپۆکانی بوو وەک شیری سەر ئاگردان، بۆ بەیانیش زوو سەیرم ئەکرد دیوانی حافزی لەباوەش گرتوەو بەچاوێکی کزو دڵێکی زیندوو هۆشێکی عیرفانی باڵاوە ئەیڕوانییە تێکستە ڕۆحیەکانی ئەو شاعیرە مەزنەو دەیزانی کە هەمووکەس هی ئەوەنییە بنوسێ و دیوان چاپولبەیان بکات بۆ شۆرەت و ناوبانگ.

PM:11:01:28/03/2024

ئه‌م بابه‌ته 664 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌

هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی