گلەیی لە ئیسلامییەكان، یان لە دەنگدەران!؟

لە دوای ڕاگەیاندنی ئەنجامی هەر پرۆسەیەكی هەڵبژاردن، كۆمەڵێك وتاری هەمەچەشنە، دەنوسرێت و بەرگوێ دەكەوێت سەبارەت بە ئیسلامییەكان. بەشێكی دڵسۆزیی و خەمخۆرییە بۆ كاری ئیسلامیی، بەشی زۆریشی گلەیی و سەرەكۆنەیە و چەواشەكارییە و بۆ لێدان لەو هێزانە. بەداخەوە زۆرجار داتا و زانیاری وەك چەكێكی چەواشەكارانەش بەكار دەهێنرێت بۆ ئەو وتارانە.

لێرەدا بەپێویستی دەزانم، وەك كەسێكی كارای بواری هەڵبژاردن و كاری ئیسلامیی چەند ڕاستكردنەوەیەك لەو بارەیەوە بخەمەڕوو.
یەكەم: پێش هەڵبژاردنی (2024) وتارێكی شیكاریم نوسی، تێیدا ئەوەم خستەڕوو، كە لە كوردستاندا تەنها سێ ئاراستە بوونی هەیە ئەوانی تر هەمووی دروستكراو و لق و پۆپی ئەو سێ ئاراستەیە بە ناو و نمایشی جیاوازەوە، ئەوانیش: ئاراستەی پارتی و هاوئاوازەكانی، ئاراستەی یەكێتی و هاوبیرەكانی، ئاراستەی ئیسلامیی. ئەمەش قەناعەت و تێگەیشتنی قووڵی چەندین ساڵەمە، كە بەرمەبنای شیكاری و خوێندنەوەیەكی قووڵی ڕوودا و ئەنجامەكانە، پشتبەستوو بە داتا و زانیاری ورد.

دووەم: نا بێت ئەوە بە نادیدە بگرین كە لەم هەرێمەدا چی دەگوزەرێت. هەموو ئەوانەی لەو بارەیەوە دەنوسن، باش دەزانن ئەو دەنگانەی یەكێتی و پارتی دەنگی ڕاستەقینەی ئازادانەی خۆیان نیە. بەشێكی بە پارەی میللەت دەكڕدرێت و بەشێكیشی لەژێر فشاردایە، لەم هەڵبژاردنەی كۆتاییدا، كار گەیشتە ئەوەی، مامۆستا بە قوتابی زانكۆ و خوێندنی باڵا بڵێت، ئەگەر دەنگ بە حیزبەكەم نەدەیت و وێنەی نەگریت، ببر لە دەرچوون نەكەیتەوە. كە بواری پەروەردە و زانكۆ باڵاترین و ڕۆشنبیرترینەكان لەخۆ دەگرێت، ئیتر واز لە بوارەكانی تر بهێنە.

بۆ ئەوەی قەبارەی ڕاستەقینەی ئەو دوو هێزە لە دەرەوەی دەسەڵات ببینین، بڕوانە پارتی لە سلێمانی و یەكێتی لە دهۆك و هەولێر:
- پارتی لە سلێمانی بە درێژایی مێژووی هەڵبژاردنەكان، نەیتوانیوە 12% تێپەڕێنێت، هەندێجار دابەزیوە بۆ 7%ی دەنگەكان. زۆربەی كات دەنگی سێهەم و چوارەمی ئەو بازنەیە. بۆ كردنەوەی ئەو گرێیەش پارەیەكی بێشوماری خەرج كردووە و دەیان بەرپرسی گۆڕیوە، بەڵام ئەنجامی نەبووە.

- یەكێتی لە دهۆك حاڵی لە پارتی لە سلێمانی باشتر نیە، بەردەوام دەنگی سێهەم و چوارەم بووە. نەیتوانیوە سنوری 9%ی ڕێژەی دەنگەكان تێپەڕێنێت، لە هەڵبژاردنی ئەمجارەدا دەنگێكی ئەوتۆی نەبوو كە شایەنی باس بێت. زۆرجار نەیتوانیوە تاكە كورسیەكیش بەدەست بهێنێت. بێگومان لە داهاتووشدا لاوازتر و كزتر دەبێت.

- دەنگ و كورسی و ڕێژەی یەكێتی لە ئێستا لە بازنەی هەولێر، گەواهییەكی ترە بۆ ئەم پارە و فشارە.

بۆیە بەدڵنیاییەوە ئەگەر پارتی و یەكێتی هێز و پارە و فشاریان نەبێت، هەڵبژاردنێكی ئازادانە بكرێت و خەڵكی بە هۆشیارییەوە دەنگ بدات، پێكەوە كۆی دەنگەكانیان ناگاتە 30%. 

سێهەم: لە كاتێكدا پارتی و یەكێتی سی ساڵە دەیان ملیار دۆلاری ئەم وڵاتە دەخەنە خزمەتی حیزبەكانی خۆیان، تەخشان و پەخشانی دەكەن، ویژدانی خەڵكی پێدەكڕن و دەنگی ناڕازی پێبێدەنگ دەگەن، عەشیرەتەكان دەخەنە خزمەتی پرۆژەكانیان. لەبەرانبەردا ئیسلامییەكان لەسەر گیرفانی ئەندامەكانیان دەژین. دەنگدەری ئیسلامیی دەنگدەرێكە بەردەوام لە ژێر فشار و هەڕەشەی هەمە چەشنەی بەرانبەرەكانیدایە. لەبری ئەوەی پارە و ئیمتازاتی دەستبكەوێت، ئەوەشی هەیەتی لەبەر ئیسلامیی بوونەكەی لە ژێر هەڕەشەدایە یان لەدەستیداوە، لەگەڵ ئەوەشدا قوربانی بە هەموو شت دەدات و دەنگ بە ئیسلامییەكان دەدات. واتە ئەو دەنگەی هەیانە 100% دەنگێكی حەڵاڵی ئازادانەیە.

چوارەم: پارتی و یەكێتی، سەرەڕای ئەو خاڵانەی سەرەوە، بەردەوام لە هەوڵی پەرتكردن و دروستكردنی هێزی تردان بە ناوی ئۆپۆزسیۆنەوە، هێزگەلێك كە چەند هێندەی ئیسلامییەكان دەنگی ناڕازی دەبەن، بەڵام دواتر وەك بەفر دەتوێنەوە و نامێنن، بەدوای ئەواندا هێز و لیستی تر بەرهەم دێنن بۆ ئەوەی شانۆكە بەردەوام بێت و دەنگە ناڕازییەكان بچننەوە، ئەو دەنگانە نەچن بۆ ئیسلامییەكان، كە ئەمەش جێگای هەڵوێستەیە و لە خاڵی دواتردا باسی دەكەم.

پێنجەم: گلەیی ئاراستەی كێ بكەین؟ لە كاتێكدا لە هەموو دنیادا پێوەری دەنگدان و سەركەوتن بریتییە لە: خزمەتكردن، دڵسۆزیی، پاكیی، چالاكیی، كەچی زۆرینەی دەنگدەری كورد هیچكام لەو پێوەرانە بە هەند وەرناگرێت. ئیسلامییەكان بە درێژایی مێژوویان دەیان پەرلەمانتار و وەزیر و خاوەن پۆستیان هەبووە، نەك لەسەر ئاستی كوردستان، لەسەر ئاستی عێراقیش چالاكترین و كاریگەرترین و پاكترین بوون، لە وەزیرەكان بەوێنەی (د. هادی علی، محمد رۆوف، محمد هاودیانی، عبدالستار مجید ...هتد) لە پەرلەمانتارانیش (د.مپنی ئەمین، د.جمال كۆچەر، د.شێركۆ جەودەت، ئەبوبەكر هەڵەدنی، ئەحمەدی حاجی رشید، عومەر گوڵپی...هتد). تاكە وەزیر لە كوردستان لەبەر خەڵك دەستی لەكاركێشابێتەوە وەزیری یەكگرتوو بووە (د.صلاح الدین بابكر). ئەمانە لە هەر وڵاتێكی پێشكەوتوو بوونایە تا كۆتایی تەمەنیان زۆرترین دەنگەكانیان بەدەست دەهێنا. 

كەسێكی وەك (د.مپنی ئەمین) دەبوایە 50% دەنگی بازنەی سلێمانی ببردایە، لەبەر جورئەت و ئازایەتی و لێزانی و دڵسۆزی و خزمەتی گشتی و چالاكییەكانی، كە ڕكابەرەكانی پێش دۆستەكانی ئەو شاهێدییەی بۆ دەدەن. كەچی دەنگدەری كورد دوای ئەو هەموو قەیرانە، دوای ئەو هەموو مووچە دزارەوە، دوای ئەو هەموو چەوساندنەوە و بێخزمەتییە، كەسانێك هەڵدەبژێرێت لە پارتەكانی دەسەڵات كە ئەو هەموو قەیرانەی بۆ بەرهەمهێناوە، چوار ساڵی پەرلەمانتاری تەواو دەكات، بۆ یەك جاریش بەشدارییەك ناكات. دەنگدانەكەی وەزیرێكی لێبەرهەم دێت كە تا بینەقاقای لە گەندەڵیدا نوقوم دەبێت. ئەمە هەڵەی ئیسلامییەكانە یان هەڵەی دەنگدەران؟

شەشەم: ئیسلامییەكان هێزێكی ڕەسەنی ئەم وڵاتەن، خاوەنی مێژوون، خاوەنی فیكر و مەنهەج و ڕێكخستنن، هەموو ئەوانەی تری دەرەوەی پارتی و یەكێتی، هیچ كام لەو خەسڵەتانەیان تێدا نیە، ئەوان دەشێت كەسانی باش و دلسۆزیان تێدا بێت، بەڵام لە بنەمادا تەنها خاوەنی گوتارێكی پۆپۆلیستین، كار لەسەر سۆزی خەڵكی دەكەن، لەلایەن دەسەڵاتەوە پارەدار دەكرێن بۆ لاوازكردنی ئیسلامییەكان بەكار دەهێنرێن، ئەمەش تۆمەت نیە، دەیان بەڵگەی حاشا هەڵنەگر هەیە لەو بارەیەوە. كاتێك ئیشیان پێیانە دەست و دەمیان واڵا دەكەن و بێ سانسۆر هەموو شت دەڵێن و دەكەن، هەركات ئیشیان پێیان نەما لەسەر بچوكترین تۆمەت دادگاییان دەكەن و لە زیندانیان دەكەن و كۆتایی بە نمایشەكەیان دێنن، پاشتر نمایشكارێكی تر دەخەنە گۆڕەپانەكە. 

حەوتەم: بەدرێژایی مێژوو پەرلەمانتار و وەزیرێكی ئیسلامیی كڕین و فرۆشتنی پێوە نەكراوە، بە سەربەرزییەوە ئینتیمای خۆیان پاراستووە و بەردەوامن. كەچی ئەوانی تر بە تاك و بە كۆ كڕین و فرۆشتنیان پێوە دەكرێت. بینیمان كاتی هەڵمەتی هەڵبژاردن چۆن ئەمبەر و ئەوبەر دەستی پێكرد. پێشتریش دەستەبژێر و چەپكە گوڵەكانمان بینی، كە سەدان هەزار دەنگ پشتگیرییان كردن تا بونە وەزیر و گزیر، كەچی ئێستا بوونەتە ڕاوێژكاری باڵای دەسەڵات و بەردەوام ڕتوشیان بۆ دەكەن و بە باڵایاندا هەڵدەدەن. ئەوەی ئێستاش هەیە، سبەی دەیبینین چەندە خۆیان دەگرن و لە پارتی و یەكێتیدا ناتوێنەوە.

هەشتەم: پارتی و یەكێتی تا سەر بەو بەهێزییە نامێننەوە و هاوكێشەكان دەگۆڕدرێن، ئەمە سوننەتی ژیانە، ئەو گۆڕانكاری هێزەمان لە عێراق و لە دەوربەرماندا بینی وەك: توركیا، سوریا، ئێران و وڵاتانی تری ئەوروپی. ئەوان لاواز دەبن، ئەو هێزانەی تریش كە پاڵپشتیان دەكەن هێدی هێدی هەڵدەوەرن، هەریەكە و بۆ چەند هەڵبژاردنێك دەتوانن یاری بكەن، بەڵام پاشتر ئاوا دەبن. ئەوەی بە تۆكمەیی و بەهێزی و بەردەوامی دەمێنێتەوە ئیسلامییەكانن، جاروبار لاواز دەبن، گرفتی ناوخۆیی و دەرەكییان بۆ دروست دەبێت، یان بۆیان دروست دەكرێت، بەڵام لە كۆتاییدا تێیدەپەڕێنن. ئەوان دیسانەوە بە گوڕ و تینەوە هەڵدەستنەوە. بینیمان یەكگرتوو ساڵانێك بە هەموو هێزێك لێیدەدرا لەلایەن دەسەڵات و ئەو ئۆپۆزسیۆنەی باسكرا، لاوازكرا، هەوڵی دولەتكردن و لەناوبردنی درا، بەڵام ئێستا لە بادینان هێزی دووهەم و تاقانەیە، لە كوردستانیش هێزی سێهەمە. كۆمەڵی دادگەری ساڵانێك یاریزانێكی كارا و بەهێزی ناو حكومەت و پەرلەمان و گۆڕەپانەكە بوو، بەڵام دۆستەكانی جگە لە یەكگرتوو هاوڕێی نیوەڕێ بوون و بەجێیانهێشت. لە ئیستادا لە دۆخێكی سەختدایە بە هۆكاری ناوخۆیی و دەرەكی، بەڵام كۆمەڵ هێزی شاراوە و ناوەكی فیكری و مەنهەجی و ڕێكخستن و سەركردایەتی هێندە بەهێزە، بتوانێت ئەو سەختیانە و زیاتر لەوەش تێپەڕێنێت. ئەو بە گوڕ و تین و متمانەیەكی زیاترەوە هەڵدەستێتەوە. بەم نزیكانە دۆستەكانی خۆشحاڵ و ڕكابەرەكانیشی نائومێد دەكات.

نۆیەم: خاڵێكی تری بەهێزی ئیسلامییەكان، سەركردە و خاوەن پلە و پۆستەكانە. ئەو خاڵە بەهێزەی كە بەردەوام بەرانبەر و ڕكابەرەكانیان ویستویانە بیكەنە خاڵی لاواز و لێدانی و لەوێوە ناشیرنی بكەن. 

لە دەرەوەی ئیسلامییەكان لەم هەرێمەدا سەدان وەزیر و پەرلەمانتار و باڵوێز و خاوەن پلەو پۆستی باڵا هەبوون و هەن، هی یەكێتی و پارتی و ئۆپۆزسیۆنی هەڵتۆقیو. كێ ئەوانە دەبینێت؟ كێ سودیان لێوەردەگرێت جگە لە ماڵ و منداڵ و كەسوكاریان؟ ئەسڵەن ئەو هەموو وەزیرەی كورد ساڵەهایە لە بەغدادن كێ دەیانناسێت؟ چ سودێكیان بۆ كورد و كوردستان هەبوو جگە لە گیرفانی خۆیان و كوسوكار و حیزبیان؟ بۆ دەنگدەر سزای ئەوانە نادات و لە كاتی دەنگداندا بیری ناكەوێتەوە؟

بڕوانە وەزیر و پەرلەمانتار و خاوەن پۆستە ئیسلامییەكان، تا ئێستا كەسێك نەیتوانیوە بچوكترین گەندەڵییان بسەلمێنێت، چونكە بوونی نیە. ئەوەی بە شەرعی و یاساییش وەریانگرتووە بەشێكی زۆری بۆ بەخشین و چاكەی گشتی بەكاریانهێناوە. ئێستاش وەك كەسێكی ئاسایی ژیان دەكەن، بەردەوام لەناو كاردان، لەناو خەڵكدان، زۆر ئاسایی و سادە دەژین. نمونەیەكی باڵای خاكی بوون و مرۆڤ بوونن. سادەترین كەسی ئەم وڵاتە دەستی پێیان دەگات و دەتوانێت بیانبینێت و لەگەڵیان بژی و بدوێت.
لە كۆتاییدا:

لەم هەرێمەدا، لەناو پارتی و یەكێتی و لیستەكانی تریشدا خەڵكانی باش و پاك و دلسۆز زۆرن، بەڵام كەمتر دەخوێندرێنەوە و دەسەڵات و كاریان پێدەدرێت. لەو خەڵكە باش و پاك و چالاك و دلسۆز و خەمخۆرانە ئیسلامییەكان پشكی شێریان هەیە. ئیسلامییەكان لە هەر وڵاتێكی دیموكراسی ئازادی هۆشیاری دنیادا بوونایە، ئێستا زۆرینەی زۆری حكومەت و پەرلەمان بوون. دەبێت گلەییان ئاراستە بكرێت بۆ ئەوەی چالاكتر و باشتر بن، بەڵام گلەیی سەرەكی دەنگ نەهێنانیان، پێویستە ئاراستەی دەنگدەران بكرێت. دەبێت ئۆباڵی دەنگ نەهێنانیان بخرێتە ئەستۆی دەنگدەرەوە، كە ئەو كەسە باش و پاك و دڵسۆز و بە ئەزموون و تاقیكراوانە هەلنابژێرێت، لەبەرانبەردا دەنگ بە كەسانێك دەدات كە هیچ ڕۆڵ و كاریگەری و ئەزموونێكیان نیە، بەشێكیشیان تێوەگلاون لە گەندەڵی.

كۆتا قسەشم بۆ ئەو بەڕێزانەیە كە ساڵانێك لەناو ئیسلامییەكاندا كاریان كردووە، بەڵام بە هۆی گۆڕینی قەناعەتیانەوە یان گرفتی دەرونی یان دەستنەكەوتنی پلە و پۆست یاخود هەر هۆكارێكی تر، ئیسلامییەكانیان بەجێهێشتووە، بە ئینسافەوە لەسەر ئیسلامییەكان بدوێن، تۆمەتباریان نەكەن بە شتانێك كە خۆیان پێش ئەوان دەزانن كە ڕاست نیە و خەڵكی پێ چەواشە نەكەن.

AM:10:11:15/11/2025

ئه‌م بابه‌ته 264 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌

هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی