خوێندنەوەیەکی ڕەخنەگرانە بۆ سیماکانی دەسەڵاتی ڕووسیای هاوچەرخ

لەدوای هەڵوەشانەوەی یەکیەتی سۆڤیەت و دواتر گەیشتنی ڤلادیمێر پوتین بە کۆشکی کرملن ، ئەو سیستەمە سیاسیەی ڕوسیا بەڕێوە دەبات ، بۆتە جێگەی سەرنج و بابەتی شڕۆڤەو توێژینەوەی پسپۆڕان و بیرمەندان ، والتێرلاکویر ( Walter Laqueur ( لە کتێبی " پوتینیزم - Путинизм :

ڕووسیا و داهاتووی لەگەڵ ڕۆژاوا " لە ساڵی ( 2015 ( بڵاوکراوەتەوە ، بە یەکێک لە گرینگترین هەوڵەکان دەژمێردرێت ، بەمەبەستی تێگەیشتن لە سروشتی سیستەمێک ، پوتین لە سەرەتای هەزارەی دووەمەوە بەرهەمی هێناوە ، چونکە پوتینیزم وەک ئایدیۆلۆژیایەکی تەواو پێگەیشتوو کامڵ ناخاتە بەردەست ، بەڵکو زیاتروەک تێکەڵەیەکی هەڵبژێردراو لە بیری ناسیۆنالیزم لەگەڵ دەسەڵاتپەرستی (ئۆتۆریتاریانیزم) و خەونی گەڕانەوە بۆ سەردەمی شکۆداری یەکیەتی سۆڤیەت ، بە پشتیوانی ڕەهای کەنیسەی ئۆرثۆدۆکسی ، لەسەرئەم بنەمایانە دەخاتە بەرچاو:

-یەکەم : نەبوونی ئایدیۆلۆژیایەکی پتەو ڕوون ، لە بەرامبەرجێگیرکردنی فۆڕمێکی دەسەڵاتپەرستی پڕاگماتیکیدا .
جیاواز لە سیستەمی کۆمۆنیستی کاتێک خۆی وەک پرۆژەیەکی جیهانی نمایش دەکرد ، لاکویر پوتینیزم بە پراگماتیکی دەسەڵاتپەرست وێنادەکاتەوە ، مەبەستە سەرەکییەکەی تەنها سەپاندنی سەروەری و دەسەڵاتە ، ئەم سیستەمە ئارەزووی داڕشتنەوە ، یان جۆرێک لە ئەندازەسازی لە گونجاندنی سیاسەتدا دەکات ، زیاتر لەوەی پرۆژەیەکی گشتی فیکری و ئایدیۆلۆژی پتەوبێت ، بە پێچەوانەی ڕۆژئاواییەکان ، هەمیشە تایبەتمەندیە سەربەخۆکەی ، لە شۆڕبونەوەی زیاتربۆ ناو قوڵایی حیکایەتی ئەو شارستانیەتیەدا دەبینێتەوە ، بەردەوام بەرامبەر ڕۆژاوا بە پێوە وەستاوە.

-دووەم : ڕەخنە لە لیبرالیزمی ڕۆژاوایی و جارێکی تر مانا بەخشینەوە بە چەمکی دیموکراسی .
پوتینیزم لە بەرامبەر دیموکراسی ڕاستەقینەدا ، تەنها چەمکی ( دیموکراسی ئاراستەکراو) وەردەگرێ ، تیایدا سیستەمە سیاسیەکە چڕدەکاتەوە بۆ پێدانی ڕەوایەتی ، تەنها لە فۆڕمێکی جێگیری ئارام و پاراستنی سەروەریدا ، نەک لە فرەیی یان بونی ئۆپۆزسیۆنی ڕاستەقینە و کێبڕکێی ئازاد وهەڵبژاردن . بە پشت بەستن بە ئەزموونی مێژووی گەیشتون بەو دەرئەنجامەی ، تەنانەت بوژانەوەی ئابوری دەکرێت دەستەبەر بکرێت ، بێ ئەوەی مۆدێلی سیستەمی دیموکراسی لیبراڵ پەیڕەوبکەی.

-سێیەم : ئاین و ناسنامەی شارستانی.
حکومەتی ڕووسیا کەنیسەی ئۆثۆدۆکسی بەکاردەهێنێت بۆ چەسپاندنی بەهاو نەریتە کۆنەپارێزە باوەکان ، خۆی وەک پارێزەری ( ڕۆحی و ئەخلاقی ڕووسەکان ) پێشاندەدات لە بەرامبەر بەهای ( لێکترازان و تێکشکاو ) ی ڕۆژاواییەکاندا . لێرەوە پوتینیزم وەک پڕۆژە بەتەواوی تێکەڵ دەبێتەوە لەگەڵ تێزەکەی ئەلێکساندر دوگین ، کاتێک بانگەشەی ( ئۆراسیایزم ) دەکات ، وەک پرۆژەیەکی شارستانی جیاواز لە ڕۆژاوای ئەتڵەسی ، تەنانەت دەکرێ پوتینیزم لە ئێستادا وەک پارادایمی تیۆری چوارەمی دۆگین خۆی نمایشبکات ، کاتێک هەرسێک فۆمی ( سۆسیالیزم و فاشیزم و لیبڕالیزم ) ڕەت دەکاتەوە.

- چوارەم : پێکدادان لەگەڵ ڕۆژاوا وەک بژاردەیەکی ستراتیژی.
والتێرلاکویر ڕوونی دەکاتەوە سیاسەتی دەرەوەی ڕووسیا تەنیا وەڵامدانەوە نییە بۆ فراوانبوونی هاوپەیمانی ناتۆ یان یەکێتی ئەورووپا ، بەڵکو بەشێکە لە بینینێکی ستراتیژی قووڵتر، واتە هەڵوێستەکانی ڕوسیای نوێ تەنها لەسەر کاردانەوە بنیات نەنراوە ، بەڵکو هەوڵ دەدات ڕووسیا وەک وڵاتێکی زلھێزبگەڕێنێتەوە سەردەمی زێڕینی خۆی وجڵەوی دەستپێشخەریەکان بگرێتەوە دەست ، ئەمەش ئاماژەی دەرکەوتنی خەت و خاڵی شوناسی نوێی ڕووسیایە وەک هێزێکی جیاواز ، نەک وەک هاوبەشێک لە نێو سیستەمی لیبڕالیزمی ڕۆژئاوایدا .

لە کۆتاییدا پوتینیزم - بە پێی خوێندنەوەی ( لاکویر) وەڵامێکە بۆئەو قەیرانانەی شکستی کۆمۆنیزم لەگەڵ خۆیدا هێنای ، یان بە دیوێکی تردا ئەودۆخە نالەبارەی نزیکەی (٧٠) ساڵی دەسەڵاتی سۆسیالیزم سەپاندبوی ، بەڵام لە چوارچێوەی پڕۆژەیەکدا لەگۆڕانی بەردەوامدایە ، لەپێناوداڕشتنەوەی ناسنامەیەکی نوێ بۆ ڕووسیا ، بەتایبەت دژی ( هەژموونی نەیارە تەقلیدیە لیبڕاڵیەکان ) ئەمەش تەنیا سیاسەتێکی لۆکاڵی و کاتی نییە ، بەڵکو پرۆژەیەکە ڕووسیا دەخاتەوە سەر نەخشەی بەریەککەوتنی بەردەوام لەگەڵ ڕۆژاواییەکان لە ئایندەدا . بەتایبەت لەکاتێکدا ئەمڕۆ شەڕی ڕوسیاو ئۆکرانیا لە چوارەم ساڵیدایە ، ئەم جەنگە بەریەککەوتنی نێوان ڕوس و ئەوروپیەکانی گواستۆتەوە بۆ قۆناغێکی مەترسیدار ، سیماکانی قۆناغی داهاتووی ململانێکان ڕۆژ بەڕۆژ ڕونتر دەبنەوە ، بۆیە بایەخ و تێگەیشتن لە پوتینیزم ، وەک چوارچێوەیەکی گشتی ستراتیژی زیاتردەچەسپێت ، لەوەی دیاردەیەکی کاتی و ڕاگوزەربێ ، بە ئامانجی تێگەیشتنی دروست لە گۆڕانکاریە جیۆسیاسیە جیهانیەکان .

PM:01:47:26/08/2025

ئه‌م بابه‌ته 992 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌

هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی