سکێچەکانی توندوتیژی
شەنگار سابیر
I. تەلارسازیی ئازارەکان
توندوتیژی لە ڕۆژهەڵات ژێرخانە. نەبوونی پشتیوانی و بوونی ڕێسای ئارەزوومەندانە و ئیفلیجی هەژارەکانە. دایکێکە بە تەنەکە ئا بۆ سەرەوە دەگوازێتەوە، لە کاتێکدا دەوڵەت مشتومڕ لەسەر مافەکانی دەکات. ئەوە گەنجە خوێندەوارەیە کە لە غوربەتدا ناچار بووە ببێتە مەخلوقێکی نەخوێندەوار، گەنجە نەخوێندەوارەکانیش لە زینداندا وانەیەک فێردەبن کە ڕاستەقینە نییە. ئەوە جۆرێکی توندوتیژانەیە بۆ ئاسایی بوونەوەی هەمو شتێک ، و نادادپەروەری بە خەندەوە گفتوگۆی لەسەر دەکرێت — شتێکە هەرگیز بە دەنگی بەرز ناوی نەهێنراوە.
ئەمە توندوتیژیی پێکهاتەییە: نەک وەک دەمانچەیەک کە لەسەر سەرت ڕاگیراوە، بەڵکو وەک دیوارێک کە بە دەوری ژیاندا درووستکراوە. کە تەنها ئەرکی لە قەپێڵک دان و بچوکردنەوەی خەونەکانە. بڕیار دەدات کێ دەخوات و کێ سواڵ دەکات. وە ڕەنگە دڕندەترین بەشی ئەمە بێت: کەس شانازیی بە هیچەوە نەکات. بە شێوەی بیرۆکراسی، نەریت، چارەنووس هەموو شتێک قبوڵ دەکات.
بۆیە خەڵک خۆیان تاوانبار دەکەن — کە زۆر خاون، زۆر سۆزدارن، زۆر "بێ منەتن." ئەوان نابینن کە بزوێنەرەکە بە شێوەیەک دروست کراوە کە بە هێواشی وردیان دەکات.
II. توندوتیژی بەناوی فەزیلەتەوە
توندوتیژی ڕەمزی ئێسک ناشکێنێت — ناسنامە بنیات دەنێت. پێویستی بە قامچی نییە؛ وشەی هەیە. لەناو ئەو وشەسازییە ئەخلاقییەدا دەژی کە سنووری بوون دیاری دەکات. لە ڕۆژهەڵاتدا تەواوی ناسنامەکان بە زاراوەی وەک شەرم، شەرەف، پاکی، قوربانیدان دەخنکێنرێن.
لێرەدایە کە دەوڵەت و بنەماڵە تەوقە دەکەن.
جەستەی ژن دەبێتە مەیدانی شەڕ بۆ ئەخلاق. هەست و سۆزی پیاو دەبێتە بەڵگەی لاوازی. منداڵان بۆ ئەوە پەروەردە دەکرێن کە هێزی گەڕانیان نەبێت ، بەڵکو بۆ ئەوەی بەرگە بگرن لە کونجی ماڵەوە وەک مشکێکی ترسنۆک بمێننەوە — نەک بۆ پرسیارکردن، بەڵکو بۆ ئەوەی بەردەوام قایل بن بە وڵامە پێشوەختەکان. ئایین نابێتە ڕێگایەک بۆ لای خودا، بەڵکو دەبێتە دەمامک بۆ ترس.
کارەساتەکە ئەوە نییە کە خەڵک ستەمیان لێدەکرێت — بەڵکو ئەوەیە کە پێیان وایە ستەمەکەیان لە پێناو ئایندەیەکی گەشتردایە.وە کاتێک ئەو باوەڕە دەگوازرێتەوە - وەکو خەوتن، پەند، کتێبی پیرۆز - دەبێتە نەبینراو. ئیتر کەس وەک توندوتیژی نایبینێت. دەبێتە کولتوور، دەبێتە "هی ئێمە”.
III. برینی دەروونشیکاری
ڕەگ و ڕیشەی دەروونشیکاری ژیژێک، لە ڕێگەی فرۆید و لاکانەوە، ئەوەمان بیردەخاتەوە کە ئایدۆلۆژیا تەنیا کۆنتڕۆڵی دامەزراوەکان ناکات — نائاگا کۆلۆنی دەکات. لە ڕۆژهەڵاتدا ئەم کۆلۆنیالیزەکردنە قووڵە. سوپەرئیگۆ - ئەو پۆلیسە ناوخۆییەی ڕۆح - تەنها یاسا نییە، بەڵکو دەنگی باوباپیران و ئیمام و باوکە مردووەکانە.
ئارەزوو خۆی دەبێتە مەترسیدار. خەڵک هەست بە تاوانباری دەکەن کە خەونیان بینیوە لەودیو ئازارە بۆماوەییەکانەوە. تەنانەت خۆشەویستیش دەبێت جل و بەرگی ئەرک لەبەر بکات. شادی دەبێت داوای مۆڵەت بکات.
گەنجێک تەماحەکەی سەرکوت دەکات، چونکە مەترسی لەسەر وێنەی باوکی دروست دەکات. ژنێکی گەنج زیرەکی خۆی بێدەنگ دەکات، چونکە فێری ئەوە کراوە کە ـ حەیابوون ـ مانەوەیە. وە لەم هەموو بێدەنگیەدا، نائاگایی بەکۆمەڵ دەبێتە زیندانی ڕزگاری.
ئەمە توندوتیژییە نەک بە ساتور — بەڵکو بە چرپە.
IV. توندوتیژی ڕیسایکل کراوە
ناتوانرێت ئینکاری زەبر و زەنگی کۆلۆنیالیزم و سەرمایەداری جیهانی بکرێت - بەڵام کۆمەڵگەی ڕۆژهەڵاتیش دەبێتە هاوبەش کاتێک ئازارەکان دووبارە بەکاردەهێنێتەوە بۆ پاکردنەوەی ڕۆحی خۆی. ئەوانەی بریندار دەبن زۆرجار دەبنە پارێزەری برینەکە. ئەوانەی بێدەنگ کران دەبنە مامۆستای بێدەنگی.
ئەمە سووڕی شاراوەیە: قوربانی دەبێتە قەشەی نەریت. ئەو دایکەی کە لە خوێندن بێبەش بوو، دەبێتە ئەو دایکەی کە کچەکەی ڕەتدەکاتەوە. ئەو پیاوەی لەسەر گریان لێیدرا، دەبێتە ئەو کەسەی کە گریانی کوڕەکەی بە حەیاچوون دەزانێت.
ئەوە خراپەکاری نییە — ئەوە دووبارەبوونەوەیە.
ژیژێک ئەوەمان بە یاد دەهێنێتەوە کە: ئایدۆلۆژیا نەک بە زەبری هێز، بەڵکو بە خۆشەویستی دەمێنێتەوە. ئەوە ناوکەکەیەتی. لە ڕۆژهەڵاتدا، ئێمە تەنیا گوێڕایەڵی دەسەڵات نین — ئێمە دەیپەرستین. ئێمە ئامادەین لەسەری ئازار بچێژین، و منداڵەکانمان فێری ئەوە بکەین کە هەمان شت دووبارە بکەنەوە.
بەڵام چی ئەگەر بەرخۆدان خیانەت نەبێت — بەڵکو چارەسەرکردن بێت؟ چارەسەرکردنێک کە ئیمکان بۆ چاکسازی و ترمینەیشنێکی نوێی ئازار و توندوتیژی بکاتەوە.
V. بەتاڵکردنەوەی جادووەکە
تەحەدای توندوتیژی لە ڕۆژهەڵاتدا، نەفرەتکردن نییە لە ڕابردوو — بەڵکو قسەکردنە لەوەی کە نەتوانرا بگوترێ. پڕۆژەیەکی ڕۆژئاوایی نییە، نە خیانەتێکە لە ڕۆشنبیری. کردەی کۆنی بەئاگابوونەوەیە.
دەبێت بوێرین زمانەکەمان دابهێنینەوە — بۆ ئەوەی ئەو وشانە دابڕێژین کە هێشتا لە کۆمەڵگاکەماندا بوونیان نییە بۆ ئازادی، نەرمی، لاوازی، چێژ و یاخیبوونی پیرۆز. ئەمە تەنها سیاسەت نییە — ئەوە میتافیزیکە.
توندوتیژیی پێکهاتەیی داوای شۆڕش دەکات، بەڵام توندوتیژی ڕەمزی داوای شیعر دەکات.
با نەوەی نوێ بنووسێت و بگری و پێبکەنێت و بڕوات. با ژنەکان بێ داوای لێبوردن قسە بکەن. با پیاوەکان هەست بکەن بێ شەرمی جۆرێکە لە خەبات، با منداڵەکان بێ زنجیر گەشە بکەن کە خۆیان لە ئازادی ڕابهێنن.
وە کاتێک گەورەکان دەپرسن ئێمە چی دەکەین، با وەڵام بدەینەوە، بەبێ تووڕەیی:
"ئێمە بێشەرەفتان ناکەین، ئێمە چاکتان دەکەینەوە، ئێمە دەبینە ئەو شتەی کە هەرگیز ڕێگەتان پێنەدابوو ببین".
بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی، شەڕکردن نییە.
بەڵکو بیرهێنانەوەیە تا فێربین لە بیری بکەین.
PM:09:55:14/07/2025
ئهم بابهته 140
جار خوێنراوهتهوه
هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی