خراپ بەکارهێنانی سامانی گشتی، کێشە و دەرئەنجامەکانی

‌نەجیبە مەحمود

سامانی گشتی ئاماژەیە بۆ ئەو  سەروەت و سامانانەی کە سەر بە کۆمەڵگان و پێویستە بۆ بەرژەوەندی  گشتی و هەموو ئەندامانی کۆمەڵگا بەکاربهێنرێن. بەداخەوە هەندێک تاک و گروپ لە دەسەڵاتدارانی هەرێم هەوڵ دەدەن لە ڕێگەی نایاساییەوە ئەم سامانە بقۆزنەوە. ئەمەوێت لێرە  باس لە بابەتەکە و هۆکارەکانی و دەرئەنجامەکانی بکەم .

-  یەکێک لە هۆکارە سەرەکییەکانی خراپ بەکارهێنانی سامانی گشتی،  ململانێ سیاسی نێوان دەسەڵاتەکانی زۆنی  زەرد و سەوز ، و نەبوونی چاودێری و کۆنترۆڵکردنی کاریگەرە بەسەر سامانی گشتیدا. لە زۆرێک لە وڵاتان سیستەمی چاودێری ناکاریگەر وا دەکات تاکەکان بە ئاسانی ئەم سەرچاوانەی خراپ بەکاربهێنن.

- گەندەڵی کارگێڕی و دارایی یەکێکە لە هۆکارە گرنگەکانی خراپ بەکارهێنانی سامانی گشتی. کاتێک بەرپرسانی حکومەت یان بەرپرسانی حیزبی و پەیوەندیدار خەریکی گەندەڵی دەبن، ئەگەری دەستڕاگەیشتن بە سەرچاوە گشتییەکان بۆ قازانجی کەسی زیاتر دەبێت.

- بێگومان لەو کۆمەڵگایانەی کە نایەکسانی کۆمەڵایەتی و ئابوورییان هەیە، ڕەنگە هەندێک کەس بۆ قەرەبووکردنەوەی کەموکوڕییە داراییەکانیان پەنا بۆ شێوازی نایاسایی ببەن. ئەمەش دەتوانێت گەندەڵی و بەرتیل و خراپ بەکارهێنانی پۆستی کار لەخۆبگرێت.

- یەکێک لە شێوازە باوەکان گەندەڵی پارەی حکومەت و پڕۆژە گشتیەکانە. ئەم کارە بەزۆری لەگەڵ ساختەکردنی بەڵگەنامە و زانیارییەکاندا دەبێت.

- شێوازێکی تری نایاسایی بریتییە لە پێدانی بەرتیل بە بەرپرسانی حکومەت بە مەبەستی وەرگرتنی مۆڵەتی حکومەت یان گرێبەست بۆ بەرژەوەندی خۆیان.

- هەندێک کەس دەسەڵاتەکانی خۆیان بەکاردەهێنن بۆ تەرخانکردنی سامانی گشتی بۆ بەرژەوەندی خۆیان، بۆ نموونە بە بەکارهێنانی پڕۆژەکانی حکومەت بۆ بەرژەوەندی کەسی.

-دەرەنجامی  خراپ بەکارهێنانی سامانی گشتی متمانەی گشتی بە دامەزراوەکانی حکومەت و سیستەمی بەڕێوەبردن کەمدەکاتەوە. ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی بێمتمانەیی کۆمەڵایەتی و کەمبوونەوەی بەشداریی گشتی لە پرۆسەی سیاسیدا.

- هەروەها بەزۆری خراپ بەکارهێنانی سامانی گشتی بۆ بەرژەوەندی کەمینەیەکی دیاریکراو ئەنجام دەدرێت، ئەمەش دەبێتە هۆی زیادبوونی نایەکسانی کۆمەڵایەتی و ئابووری لە کۆمەڵگادا.

- ئەو سەرچاوانەی کە بە شێوەیەکی نایاسایی خراپ بەکاردەهێنرێن ناتوانرێت بە شێوەیەکی دروست بەکاربهێنرێن بۆ پەرەپێدانی ژێرخانی ئابووری و خزمەتگوزارییە گشتیەکان. ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی خاوبوونەوەی گەشەی ئابووری و دابەزینی کوالیتی ژیانی خەڵک هەر وەک ئەو دۆخەی  ئێستا لە هەرێم زۆر بە روونی دەبیندرێت .

 خراپ بەکارهێنانی سامانی گشتی لە هەرێم کێشەیەکی جددییە و پێویستی بە گرنگیدان و کردەوەی بەپەلە هەیە. بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەم دیاردەیە پێویستە سیستەمی چاودێری کاریگەر دابنرێت و یاساکانی دژە گەندەڵی بەهێز بکرێت و هۆشیاری گشتی لە ماف و بەرپرسیارێتی کۆمەڵایەتی زیاد بکرێت. بۆ ئەو مەبەستە گومانی تێدانیە تەنها بە هاوکاری سەرجەم  ئەندامانی کۆمەڵگا دەتوانین ئەم کێشەیە کەم بکەینەوە و سامانی گشتی بپارێزین و بخرێتەوە خزمەت هاووڵاتیان لە پێناو بەدەستهێنانی  گەشەسەندنی بەردەوام .

-هەروەها خاڵێکی زۆر گرنگ و بیرکردنەوەی  ئەو کەسانەی کە بە شێوەیەکی نایاسایی سەروەت و سامانی گشتی دەقۆزنەوە، نەک هەر زیان بە خۆیان دەگەیەنن، بەڵکو لێکەوتەی نەرێنیشیان بۆ خێزان و کۆمەڵگاکەیان دەبێت. 

-خراپ بەکارهێنانی سامانی گشتی دەتوانێت ببێتە هۆی شەرمەزاری بۆ تاکەکان و خێزانەکانیان. کاتێک  تاکێک بە گەندەڵی و سووکایەتیکردن تۆمەتبار دەکرێت، ئەم تۆمەتانە نەک تەنها کاریگەرییان لەسەر تاکەکەسەکە نییە، بەڵکوو ناوبانگ و کەرامەتی بنەماڵەکەیان دەخاتە ژێر پرسیارەوە. ئەمەش دەتوانێت دووری و گرژی لە نێوان ئەندامانی خێزان و کۆمەڵگادا دروست بکات.

خراپ بەکارهێنانی سامانی گشتی بۆ بەرژەوەندی هەندێک گروپ نادادپەروەری لە کۆمەڵگادا دروست دەکات. کاتێک سەروەت و سامان بە شێوەیەکی نادادپەروەرانە دابەش دەکرێت، ئەندامانی دیکەی کۆمەڵگا هەست بە دوورخستنەوە و نایەکسانی دەکەن. ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی ناڕازیبوونی کۆمەڵایەتی و تەنانەت نائارامی مەدەنیش.

-ئەو کەسانەی لە ڕێگەی نایاساییەوە سامان کۆدەکەنەوە، لە ڕاستیدا نموونەیەکی نەرێنی بۆ نەوەکانی داهاتوو جێدەهێڵن . ڕەنگە منداڵی ئەو بەرپرس و  کەسانە پێیانوابێ کە بەدەستهێنانی سەروەت و سامان لە ڕێگەی نایاساییەوە جێگای قبوڵکردنە و بە ماف و موڵکی خۆیان بزانن ، ئەو ڕەفتارانە بە چارەسەرێک بۆ کێشە ئابوورییەکانیان بزانن.

-خراپ بەکارهێنانی سامانی گشتی و هەوڵدان بۆ هێشتنەوەی لە ناو خێزاندا دەتوانێت ببێتە هۆی لاوازبوونی بەها ئەخلاقی و مرۆییەکان لە کۆمەڵگادا. کاتێک بەرپرسەکان لەبری ڕەچاوکردنی  دادپەروەری بەدوای بەرژەوەندییە کەسییەکانی خۆیاندا دەگەڕێن،  کاریگەری نەرێنیان لە سەر  دابەزینی  پێگە و بەها هاوبەشەکانی کۆمەڵگاش  دەبێت.

- بۆ چارەسەرکردنی ئەم کێشەیە پێویستە ڕوحی  دادپەروەری و لێپرسینەوە لە کۆمەڵگادا بەهێز بکەین. دروستکردنی پلاتفۆرمی گونجاو بۆ شەفافیەت و چاودێریکردنی سەرچاوە گشتیەکان دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە کەمکردنەوەی ئەو کێشانە و پاراستنی سامانی گشتی بۆ بەرژەوەندی هەموو ئەندامانی کۆمەڵگا.


PM:07:12:02/07/2025

ئه‌م بابه‌ته 544 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌



هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی