بەرەو هۆشیاریەکی ئیسلامی رەسەن و کراوەتر

‌ئه‌بو به‌كر كاروانی‌

ڕاشد غەننووشی بیرمەند و ڕێبەری پارتی نەهزە کە گەورەترین پارتی ئیسلامی هاوچەرخی ئەو وڵاتەیە، لەپێناو کردنەوەی گرێ کوێرەکە و دەرگاکردنەوە بەڕووی لەیەکتر تێگەیشتنی لایەنەکان و هەرەسنەهێنانی گفتوگۆکان لەمەڕ دەستوورێکی سازان لەسەرکراو، وتەیەکی بەناوبانگی وت کە دەڵێت، ئیسلام کۆمان دەکاتەوە و شەریعەت لێکمان جیادەکاتەوە، بۆیە با لەوەی لێکمان جیادەکاتەوە بگەڕێینەوە بۆ ئەوەی کۆمان دەکاتەوە و یەکمان دەخات.

 ڕەنگە ئەم جیاکارییە لە نێوان ئیسلام و شەریعەتدا لای هەندێک کەس و ناوەندی دینی و ئیسلامی سەیر و نامۆ بێت، بەڵام لە ڕاستیدا پاساوی مەنهەجی و زانستی و لۆژیکی و واقیعی و مێژوویی خۆی هەیە. ئیسلام و شەریعەتی ئیسلامی یەک شت نین، بەتایبەتیش کاتێك چەمکی شەریعەت بەسەر کۆی کەلەپووری فیقهی ئیسلامی مێژووییدا دادەبڕێت و یەکسان دەکرێت بەو، کە زانا و فیقهناسەکان بەدرێژایی مێژووی موسڵمانان بەرهەمیان هێناوە و بە گوتەی گەورە زانایەکی وەکو دکتۆر زەڵمیش ، نزیکەی لە سەدا نەوەتی ئەم کەلەپوورە فیقهییە بەرهەمی ئیجتیهاد و عەقڵکاری و تێڕامان و هەڵێنجانی زانایانە. 

ئەوەش دەیکات بە بەشێ لە فیکری ئیسلامی، واتا دەبێتە ڕاو تێگەیشتن، مەحکووم دەبێت بە کات و شوێن، ملکەچی ڕەخنە لێگرتن و پیاداچوونەوە دەبێت، بە حوکمی ئەوەی زانا و موجتەهید لە چوارچێوە و لە سایەی سەقفێکی مەعریفی و شارستانی و سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتی دیاریکراودا بیردەکاتەوە و ڕا دەرئەبرێ و ئەوەی دەیڵێت ڕێژەیی و بەشەری ومێژوومەندە.

لەکاتێکدا ئیسلام پێدراوێکی خوواییە، ئاماژەیە بە چەسپاوە ئیمانی و عیبادەتی و ئەخلاقییەکان، بازنەیەکی فراوانە، لە بنەڕەتیشدا جێگەی سەرجەم موسڵمانان بە ئاستی جیاوازی تێگەیشتن و پابەندییان  بۆ ئیسلام و لەوانەش دووڕووەکان بۆ ئەم دنیا دەبێتەوەو هەمووان لەخۆدەگرێت. هەرچی شەریعەتە بەو جۆرە نییە. 

بەڵکو وەکو ڕووبارێکە بە حوکمی جیاوازی پێشمەرج و چاوەڕوانی زاناو موجتەهید و تێکەڵ بوون بە بەرژەوەندی و ململانێی سیاسی و کلتووریەکان، جۆگای چەندین  مەزهەب و قوتابخانە و ڕێچکە و ڕێباز و ئیجتیهاد و ڕای جیاواز و جۆراوجۆر و هەندێ جار ناکۆکی لێهەڵگیراوە. 

ئەوەش لە هەندێ جار و کات و شوێندا ناکۆکی و دەمارگیری و ململانی و تەنانەت خوێڕشتنیشی لێکەوتووەتەوە. ئەمە جگە لەوەی لەبەرئەوەی گەورەبوونی شەریعەت وەک مودەوەنە بە بەرهەمی کارلێک لەگەڵ عورف و داب و نەریت و سروشتی سیستمی سیاسی باو و دابەشکارییە  مێژووییە فقهییەکان بۆ پێکهاتەکانی کۆمەڵگەو دابەشکردن و وێناکردنی جیهان دادەنرێت، هاوشێوەی ڕەوایەتیدان بە دەسەڵاتی خۆسەپێنەری ناوخۆ لەرێگەی هێز و دابەشکردنی جیهان بۆ دارولکوفر و دارولئیمان، دەقی ئیسلامی  لەبەرگی شەریعەتدا بە چەندین لێکدانەوە و  هەستیاری و تێگەیشتن و حوکمی مێژوویی بارگاوی کردووە، کە لەگەڵ دەقی قورئانی و بەڵگە نەویستە و مەعرووفەکانی سەردەمدا لە ناکۆکیەکی قووڵدان. ئیدیعای خاوەنداریکردنی هەندێ لە قووتابخانەو مەزهەبەکانیش بۆ هەقی ڕەها و بانگەشەی داخرانی دەرگای ئیجتیهاد و حوکمدانی نەزۆکی بەسەر عەقڵی ئیسلامیدا، دەمارگیری و لێکەوتەی خراپی بەدوای خۆیدا هێنا.

لە سەردەمی نوێشدا ،شەریعەت جگە لەوەی لە خوێندنەوەی گرووپە توندوتیژە ئیسلامییەکاندا بە ناحەق کراوە بە مەرجەعی پاساودان بە خوێنڕێژی ناڕەواو وێرانکاری و دژایەتیکردنی هوشیارانە یاخود ناوشیارانەی جوانییەکانی ئیسلام و سەردەم، کراویشەتە سەرچاوەی کێشمەکێشی سیاسی لەنێوان تەوژمی ئیسلامی و عەلمانی لە چەندین وڵاتی ئیسلامیدا. دروشمی (ئیسلام چارەسەرە)یشە، لە ڕاستیدا لە ناوەڕۆکدا بانگەشەی (شەریعەت چارەسەرە) بوو! چوونکە یەکێ لە داواکاریە سەرەکییەکانی بزاڤی ئیسلامی بۆ ماوەی دەیان ساڵ، پییادەکردنی شەریعەت بوو.

گەر سەیری واقیعی ئێستای عێراقیش بکەین، دەبینین مەڵبەندێکی تری پشت ڕاستکردنەوەی تێگەیشتنەکەی غەنووشی و جیاوازی کردنەکەیتی لە نێوان ئیسلام و شەریعەتدا، بە ڵام بەهەندێ جیاوازی و بوونی ڕەهەندێکی نوێ و ئاڵۆزترەوە،  پێش ماوەیەک لەمەوپێش بینیمان چۆن لە پەرلەمانی عێراق (جەژنی غەدیر) کە بە بڕوای شیعەکان جەژنی ڕاسپاردنی پێشەوا عەلی کوڕی ئەبووتالیبە بە خەلافەت لەلایەن پێغەمبەرەوە(د.خ) کرا بەیەکێ لە پشووە فەرمییەکان لەعێراقدا. 

لە ئێستاشدا بەشێ لە فراکسۆنە شیعییەکان بە بڕشتانە هەوڵی هەموارکردنەوەی یاسای باری کەسێتی عێراق دەدەن،کە چەندین دەستکەوتی بۆ ئافرەت و مناڵ خێزان تێدایە و پشتی بە شەریعەتی ئیسلامیش بەستووە. بۆ ئەوەی شیعە و سوننە هەر یەکەیان  مودەوەنەی فیقهی جیاوازی خۆیان هەبێت و بە گوێرەی فیقهی مەزهەبیی خۆیاشیان مامەڵە لەگەڵ بابەتەکانی یاسای باری کەسێتیدا بکەن! 

 

لێرەشەوە لە عێراقدا کێشەکە ئاڵۆزتردەبێت و گووتەزاکەی غەننووشیش لەسەر ئاستی مەیدانیدا دووچاری ئیشکالییەت دەبێت. چوونکە  لە تونسدا شەریعەت بابەتی کێشمەکێشی نێوان تەوژمی عەلمانی و ئیسلامی ئەو وڵاتە بوو، لایەنە سەرەکییە ئیسلامییە بەهێزکەش واتە نەهزە،   بەهێزێکی  سەر بە قۆناغی دوای ئیسلامی سیاسی پۆڵێن دەکرێت و دەچێتە خانەی هێزە دیموکراتە پاش خان ئیسلامییەکانی ناوچەکەوە، لەکاتێکدا لە عێراقە ململانێ سەرەکییەکە لەم ڕووەوە مەزهەبیی سیاسییە، ململانێی ئیسلامی عەلمانی بەهۆی لاوازی تەوژمی عەلمانی عەرەبییەوە  کەم ڕەنگە. 

عەلاوی لەم ڕووەوە هەوڵێکی ڕیزپەڕبوو لەو نێوەندەدا،  بۆیە بەرەو پووکانەوە برا و نەیتوانی ڕۆڵێکی وا ببینێت و هێزە کوردییەکان تا ڕادەیەك نوێنەرایەتی تەوژمی عەلمانییەت دەکەن، ئەوانیش لەسۆنگەی لۆژیکی پراگماتی سیاسی و دۆخی خۆیان و عێراق و ناوچەکە وە تەنهالە سنوورێکدا دەتوانن دژ بەهەندێ پرۆژە بن ولەدووای ئەوە سات و سەودای سیاسی دەکەن. 

هەموو ئەوەش پێمان دەڵێت، لە عێراقدا تەنها شەریعەت لێکمان جیاناکاتەوە (دیارە پرسەکە هی ئەوانەیە تەوزیفی دەکەن نەك شەریعەت خۆی) بەڵکو لەسۆنگەی ململانێ و دابەشبوونە مەزهەبییەکەو شکستخواردنی پرۆسەی دەوڵەت و نیشتیمانسازی هاوچەرخ لە عێراقدا، ئیسلامیش بەشێکی زۆر لە توانا کۆکەرەوەکانی خۆی لەدەستداوە، بەوەش هیچ شتێ نییە بەشێوەیەکی ڕاستەقینەو لە دەروەی درووشم و تەوزیفی سیاسی عێراقییەکان کۆبکاتەوە.

ئەبوبەکر کاروانی