راپۆرت.. لە دوای پێناسە گومركییەكانی ئەمریكا بازرگانی جیهان چی بەسەر دێت؟

‌

هەرچەندە عیراق بەدەر نەبوو لە سەپاندنی ئەو پێناسە گومرگیانەی ئەمریکا، بەڵام دکتۆر مەزهەر محەمەد ڕاوێژکاری محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عیراق بۆ کاروباری دارایی و ئابووری بە میدیا عیراقییەکانی ڕایگەیاند، سەپاندنی لەسەدا 39 ی باج بەسەر بەرهەمە هەناردەکراوەکانی وڵاتەکە بۆ ئەمریکا، هیچ کاریگەرییەکی بەسەر عیراقدا نابێت، چونکە ئەو باجە کەرتی نەوت ناگرێتەوە.

لە پێناسە تازەکەدا ئەمریکادا سەپاندنی باج بەڕێژەی، لە سەدا 34 بۆ سەر بەرهەمەکانی چین و %24 لەسەر بەرهەمەکانی ژاپۆن و %39 لەسەر بەرهەمەکانی عێراق و %41 بۆ سەر بەرهەمەکانی سوریا و %10 بۆ سەر بەرهەمەکانی تورکیا و %10 بۆ سەر بەرهەمەکانی ئێران و %20 بۆ سەر بەرهەمەکانی وڵاتانی ئەندام لە یەکێتی ئەورووپا و %46 بۆ سەر بەرهەمەکانی ڤێتنام و %32 بۆ سەر بەرهەمەکانی تایوان و %24 بۆ سەر بەرهەمەکانی ژاپۆن و %26 بۆ سەر بەرهەمەکانی هیندستان و  بە ڕێژەی جیاجیا بۆ سەر وڵاتانی تری جیهان ڕاگەیاند.

ترەمپ لە دوای ڕاگەیاندنی ئەو پێناسە گومرگییە تازانەی وڵاتەكەی، ڕایگەیاند، ئەمرۆ رۆژی سەربەخۆیی ئابووری ئەمریكایە، بەو جۆرەی دەیبینن، ژمارەكان یەك ناگرێتەوە و دادپەروەر نییە، لە هەمان كاتدا پێناسی گومرگی لە سەدا دە بەسەر وڵاتانی تردا دەسەپێنین، تا بەو جۆرە یارمەتی دووبارە بنیات نانەوەی ئابووریمان بدات و رێگری لە فێڵ بكەین، هەروەها تووندیش دەبین لەگەڵ هەموو ئەو كەسانەی كە چاودێری پێناسە گومرگییەكان دەكەن، چونكە لە رابردوو زۆر كاری نەگونجاو و فێڵ ئەنجامدراوە.

 لە بەرامبەردا وڵاتانی جیهان، سەپاندنی ئەو پێناسانەیان بە كارێكی دوژمن كارانە وەسف كرد.

ئۆرسۆلا ڤۆندیرلاین سەرۆكی یەكێتیی ئەوروپا، هۆشداریدا كە ئەو پێناسە گومرگییەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بە سەر وڵاتانی جیهاندا سەپاندوویەتی، كاریگەرییەكی نەرێنی تووند لە سەر بازرگانی جیهاندا دادەنێت و ڕایگەیاند، پەنا بردن بۆ سەپاندنی پێناسی گومرگی وەك یەكەم و دوا هەنگاو بۆ چارەسەر كێشەكان هیچ سوودێكی نابێت، هەمیشە ئامادەیی خۆمان بەمەبەستی چارەسەركردنی كێشە بازرگانیەكان لەگەڵ ئەمریكا دەربریوە، لە هەمان كاتیشدا ئامادەی وەڵامدانەوەین، بە كرداریش چەند رێكارێكمان گرتۆتە بەر وەڵامدانەوەی ئەو پێناسە گومرگییە سەختانە و ئێستاش بە مەبەستی پاراستنی بەرژەوەندی و كارە بازرگانییەكانمان، چەند رێكارێكمان گرتۆتەبەر گەر بێتوو دانووستانەكان ئەنجامیان نەبێت.

هەروەها وەزارەتی بارزگانی چین ڕایگەیاند، بریاڕەكەی واشنتۆن پیشاندەری خۆسەپاندنی تاك لایەنانەیە و پەكین وەڵامی هاوشێوەی دەبێت.

وڵاتی بەرازیلیش رایگەیاند، پێناسە گومركییەكان، پێشێلكارییەكی ئاشكرای ئەمریكایە لە بەرامبەر پابەندییەكانی بۆ رێكخراوی بازرگانی جیهانی و بەڵێنی پاراستنی پیشەسازییەكانمان دەدەین.

سەرۆك وەزیرانی كەنەداش ڕایگەیاند، هەنگاوی هاوشێوە وەك وەڵامی سەپاندنی ئەو پێناسانە دەگرینە بەر.

هەروەها وەزارەتی بازرگانی بەریتانیا ئاماژەی بەوەكردووە، بەریتانیا هەوڵ دەدات رێككەوتنێكی ئابووری لەگەڵ ئەمریكادا ببەستێت.

لای خۆیەوە حكومەتی ژاپۆن رایگەیاند، ئەم هەنگاوەی ئەمریكا جێی داخە و نیگەرانی خۆمان بە واشنتۆن ڕاگەیاندووە و دوامان كردووە دوبارە چاوێك بە سەپاندنی پێناسە گومركییەكاندا بخشێنن.

هەروەها لە وەڵامی سەپاندنی ئەو پێناسە گومركییانەدا، جۆرجا میلۆنی سەرۆك وەزیرانی ئیتاڵیا ڕایگەیاند، سەپاندنی ئەو پێناسە گومرگیانە رێكارێكی هەڵەیە و هیچ بەرژەوەندییەكی بۆ ئەمریكا و ئەوروپا تێیدا نابێت.

هەروەها گۆستاڤۆ پیترۆ سەرۆكی كۆڵۆمبیا ئەو هەنگاوەی بە مەترسیدار وەسف كرد و ڕایگەیاند، ئەو پێناسە گومرگیانەی كە دۆناڵد ترەمپ ڕایگەیاندن، ئاماژەیە بۆ مەرگی لیبڕالیزمی نوێ.

لای خۆیەوە، كلۆدیا شینباوم سەرۆكی مەكسیك ئامادەیی وڵاتەكەی بۆ وەڵامدانەوەی باجە سەپێنراوەكانی سەر وڵاتەكەی ڕاگەیاند و وتی، بابەتەكە بابەتی سەپاندنی پێناسە گومركییەكان نییە، بەڵكوو سەپاندنی پێناسی گومرگی و باجی هاوشێوەیە بە سەر ئەمریكادا. 

هەروەها ئاماژەی بەوەشکرد، حكومەت بە مەبەستی پاڵپشتی كردنی ئابووری مەكسیك رێكاری هەمە لایەنە دەگرێتە بەر، بابەتەكە بابەتی سەپاندنی پێناسە گومركییەكان نییە، بەڵكوو سەپاندنی پێناسی گومرگی و باجی هاوشێوەیە بە سەر ئەمریكادا.