ئا: شادی حه‌مه‌كه‌ریم

نەخۆشییە درێژخایەنەکان، وەک نەخۆشییەکانی دڵ، شەکرە و شێرپەنجە، لە هۆکارە سەرەکییەکانی مردنن لە سەرانسەری جیهاندا، زۆرێک لەم حاڵەتانە دەتوانرێت لە ڕێگەی دۆزینەوەی پێشوەختە و گۆڕینی شێوازی ژیانەوە ڕێگری لێبکرێت یان بەڕێوەببرێت (سەنتەرەکانی کۆنترۆڵکردن و خۆپاراستن لە نەخۆشی [CDC]، 2022). بە گرنگیدان بە ڕێوشوێنی خۆپارێزی، تاکەکان دەتوانن تێچووی چاودێری تەندروستی کەم بکەنەوە، کوالیتی ژیانیان باشتر بکەن و تەمەنی درێژیان بەرز بکەنەوە.

پشکنین و پشکنینی ڕۆتینی یارمەتی دیاریکردنی کێشە تەندروستییە ئەگەرییەکان دەدەن پێش ئەوەی توند بن. بۆ نموونە:

1- پشکنینی پەستانی خوێن و کۆلیسترۆڵ یارمەتیدەرە بۆ دەستنیشانکردنی مەترسییەکانی تووشبوون بە نەخۆشییەکانی دڵ.

2- پشکنینی شێرپەنجە، وەک مەمۆگرام و کۆڵۆنۆسکۆپی، یارمەتیدەرە لە زوو دەستنیشانکردن و چارەسەرکردن.

3- پشکنینی نەخۆشی شەکرە یارمەتیدەرە بۆ چاودێریکردنی ئاستی شەکر لە خوێندا و ڕێگریکردن لە ئاڵۆزییەکان.

بەپێی داتاكانی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی (WHO)، دۆزینەوەی پێشوەختە ئەگەری چارەسەری سەرکەوتوو و چاکبوونەوە بە شێوەیەکی بەرچاو زیاد دەکات (WHO، 2023).

ڤاکسینەکان پێکهاتەیەکی گرنگن لە چاودێری تەندروستی خۆپارێزی، تاکەکان لە نەخۆشییە درمیەکانی وەک ئەنفلۆنزا، سورێژە، و کۆڤید-١٩ دەپارێزن. CDC پێشنیاری ئەوە دەکات کە ئاگاداری کوتانەکان بن بۆ ڕێگریکردن لە بڵاوبوونەوە و پاراستنی تەندروستی گشتی (CDC، 2023).

خۆراکی هاوسەنگ ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە پاراستنی تەندروستی باش. پێشنیارەکانی سەرەکی خۆراک بریتین لە:

1-خواردنی جۆرەها سەوزە و میوە بۆ ڤیتامین و کانزا پێویستەکان.

2- کەمکردنەوەی خۆراکە پرۆسێس کراوەکان کە ڕێژەیەکی زۆر شەکر و چەوری ترانس و سۆدیۆمیان تێدایە.

3- تێکەڵکردنی دانەوێڵەی تەواو و پرۆتینی بێ چەوری و چەوری تەندروست لە ژەمەکانی ڕۆژانەدا.

ڕۆژنامەی هارڤارد ئه‌نجامی توێژینه‌وه‌یه‌كی نوێی بڵاوكردۆته‌وه‌ تیایدا ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ كراوه‌"خۆراکی دروست مەترسی قەڵەوی و نەخۆشییەکانی دڵ و نەخۆشییە درێژخایەنەکانی تر کەمدەکاتەوە (Harvard T.H. Chan School of Public Health, 2023)."

بەشداریکردن لە چالاکیی جەستەیی بەردەوام تەندروستی دڵ و خوێنبەرەکان باشتر دەکات، ماسولکە و ئێسکەکان بەهێز دەکات، هەروەها باشبوونی دەروونی بەرز دەکاتەوە. ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی پێشنیاری وەرزشکردنی مامناوەند دەکات لە هەفتەیەکدا لانیکەم 150 خولەک بۆ گەورەکان (WHO، 2023). چالاکییەکانی وەک ڕۆیشتن، ڕاکردن، مەلەکردن، یان یۆگا دەتوانن تەندروستی گشتی بە شێوەیەکی بەرچاو باشتر بکەن.

باشبوونی دەروونی بەقەد تەندروستی جەستەیی گرنگە، بەڕێوەبردنی فشار، خەوی گونجاو و پراکتیزەکردنی وردبینی بەشدارن لە شێوازی ژیانی هاوسەنگ، داوای یارمەتی پیشەیی لەکاتی پێویستدا زۆر گرنگە بۆ پاراستنی تەندروستی دەروونی، بەپێی پەیمانگای نیشتمانی تەندروستی دەروونی (NIMH)، حاڵەتە تەندروستییە دەروونییە چارەسەرنەکراوەکان دەتوانێت ببێتە هۆی کێشەی تەندروستی جەستەیی جددی (NIMH, 2023).