كازمی كەی و چۆن بەشداری هەڵبژاردن دەكات؟
د.سەنگەر سەید قادر
بڕیاری دیاری كردنی كات و ڕۆژی هەڵبژاردن دەسەڵاتی پەرلەمان و سەرۆك كۆمارە و بڕیاری كازمی بۆ دیاری كردنی ڕۆژی هەڵبژاردن تاكتیكە و لەسەر پیشنیاری ڕاوێژكارەكانی بووە لەبەر چەند هۆكارێك:
١- داواكاری خۆپیشاندەرانی ساڵی ڕابردوو هەڵبژاردنی پێشوەخت بوو كازمیش كە خۆی بەزادەی ئەو خۆپیشاندانە دەزانێت لە كاتی متمانەپێدانی دا بەڵێنی هەڵبژاردنی پێشوەختی دا و ئێستاش داواكاری شەقام هەمان داواكارییە و فشارێكی زۆر لەسەر كازمیە
٢- كازمی بەم هەنگاوەی دەیەوێت دەستكراوە بێت لە لەقاڵبدانی حەشدی شەعبی و پشتیوانی شەقام زیاتر بەدەست بهێنێت
٣- ڕاگەیاندنی كاتی هەڵبژاردن پێش سەردانی بۆ واشنتن پەیامێكە بۆ حەشدی شەعبی و هێزە سیاسیەكان كە هەڵبژاردنی داهاتوو جیاواز دەبێت.
٤-بەم بڕیارە هێزە سیاسیەكانی توشی ئیحراجیەكی گەورەكرد و ڕووبەڕووی شەقامیان دەكاتەوە چونكە دیاریكردنی كاتی هەڵبژاردنی پێشوەختە داواكاری سەرەكی خۆپیشاندەرانە
ئامادەكارییەكانی كازمی بۆ ڕێكخستنەوەی سیستەمی حوكمڕانی:
كازمی لە ماوەی كەمتر لە سێ مانگدا بە پلانێكی تۆكمە كۆمەڵێك كاری ئەنجامداوە كە سەرەتایەكەی باش بۆ گرەنتی كردنی هەڵبژاردنێكی پاك و بێگەرد لەوانە:
١- هێزە ئەمنیەكانی ڕێكخستووەتەوە و سەركردە و فەرماندەی هێزەكانی سوپا و وەزارەتی ناوخۆ و هەواڵگری گۆڕیووە
٢- زۆرینەی دەروازە سنورییەكان كۆنترۆڵكردووەتەوە كە سەرچاوەی داهاتی نایاسای میلیشیاكان بوو
٣- كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان گۆڕاوە و سیستەمێكی نوێی هەڵبژاردن پەیڕەو دەكرێت
٤- لەسەر ئاستی چاكسازی سیاسیش هەر لە دیاری كردنی بەرپرسەكانی وەزارەتەكانەوە تا بەڕێوبەڕایەتی دام و دەزگا خزمەتگوزارییەكان چاكسازی تێدا كراوە بەڵام سنوردارە
- ئایا لە ئێستا دەرفەت لەبارە بۆ هەڵبژاردن؟
ئەگەر چی ئەو چاكسازیانەی لەسەرەوە ئاماژەی پێكرا هەنگاوی گرنگن بەڵام بەس نین بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنێكی پاك و بێگەرد دووبارە نەبوونەوەی سیستەمی سیاسی ڕابردوو كە لە ١٧ ساڵی ڕابردوودا عێراقی بەم دۆخەی ئێستای گەیاندووە
لە هەڵبژاردنی ساڵی ٢٠١٨ دا بەپێی ڕاپۆرتی ڕێكخراوە جیهانییەكان و لێدوانی حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق و دانپیدانانی ئەندامانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان تەنها سەدا ١٩% ئەو كەسانەی مافی دەنگدانیان هەبووە بەشداری هەڵبژاردنیان كردووە و بە ڕێكەوتنی هێزە سیاسیەكان بۆ سەدا ٤٤-٤٥% بەرزكراوەتەوە
هەروەها هەڵبژاردنی ڕابردوو وایكرد كە حەشدی شەعبی ٤٨ كورسی لە پەرلەماندا بەدەست بهێنێت كە لە مێژووی ١٥ساڵی پیش هەڵبژاردنی ٢٠١٨ هاوشێوەی نەبووە كە میلیشیا چەكدارەكان بەو ڕێژەیە بچنە پەرلەمان و بەتەواوەتی دەست بەسەر كەرتی ئابوری عێراقدا بگرن و داهاتی عێراق بخەنە خزمەتی پرۆژەی هیلالی شیعی ئێران و دەرهاویشتنی شۆڕش بۆ دەرەوە
هەربۆیە لە ئێستادا كە ئەمەریكا پرۆژەی لەدایك بوونی عێراقێكی نوێی خستووەتە بواری جێبەجێكردنەوە ڕێگە بە هەڵبژاردن نادات تەنها لە كاتێكدا نەبێت:
١- حەشدی شەعبی سەربە ئێران لە قاڵب بدرێن و سنوریان بۆ دیاری بكرێت بۆ ئەوەی كاریگەریان لەسەر هەڵبژاردن نەبێت و ساختەكاری هەڵبژاردنی پێشوو دووبارە نەبێتەوە
٢- دەبێت پەرلەمان هەڵبووەشێتەوە یان خۆی خۆی هەڵبوەشێنێتەوە و ئەوكات بەپێی مادەی ٦٤ دەستور سەرۆك كۆمار لەماوەی ٦٠ ڕۆژدا كاتی هەڵبژاردن دیاری دەكات
٣- پێویستە كاتێك كازمی و هاوپەیمانەكانی بچنە هەڵبژاردنەوە كە شوێن پێی خۆی قایم كردبێت و هێزە چەكدارەكانی توندوتۆڵ كردبێت كە توانای ڕێگریان لە گزی و ساختە هەبێت
٤- لەسەر ئاستی كەسیش كازمی هێشتا دەستكەوتەكانی و كارەكانی ئەوەندە نیە كە شەقامی پێ ڕازی بكات و كاری زۆر تری پیویستە
٥- لەسەر ئاستی ناوچەیش ئێران لە ڕابردوودا ڕۆڵی گرنگ و یەكلایكەرەوەی هەبووە لە دیاریكردنی ئەنجامی هەڵبژاردنەكاندا بۆیە دەبێت سەرەتا ڕۆڵی ئێران سنوردار بكرێت ئەویش لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢١ دەست پێدەكات و زیاتر لە ٨ مانگی پێویستە بە پێی ستراتیژی ئەمەریكا بۆ بە چۆكداهێنانی ئێران
هەر بۆیە ئەگەر چی بەدیاری كردنی كاتی هەڵبژاردن لەلایەن كامیەوە تۆپەكەی هەڵدایە گۆڕەپانی لایەنە سیاسیەكان و بەرپرسیارێتی سەرشارنی سوك كرد بەڵام كارێكی زۆر قورس تری لە پێشە كە ئەویش لە قاڵبدانی حەشدی شەعبی سەربە ئێرانە و دیاریش نیە كە سەركەوتوو دەبێت یاخود نا
دەر ئەنجام:
١- دیاری كردنی كاتی هەڵبژاردن گرنگە بەڵام بەبێ ئەو مەرجانەی لە سەرەوە ئاماژەی پێكرا ئەستەمە لە ئەنجام بدرێت
٢- ڕۆژی ٢٠٢١/٦/٦ وەك ڕۆژی هەڵبژاردن دیاری كراوە كە پلەی گەرما لەو كاتەدا بەرزە و قوتابخانەكان لەوكاتەدا دەست بە تاقیكردنەوە دەكەن و قوتابخانەكان ناتوانرێت بۆ پرۆسەی دەنگدان بەكاربهێنرێت
٣- هەڵبژاردنی ئەمجارە جیاواز دەبێت لە هەڵبژاردنی ڕابردوو و خۆری زۆر سەركردەی عێراقی ئاوا دەكات
٤- هەڵبژاردنی ئەمجارە كۆتای بە سیستەمی مەزهەبی و نەتەوەی لە هەڵبژاردن و دابەشكردنی پۆستەكاندا دەهێنێت و هەڵبژاردن قۆناغی مەزهەبگەرایی و نەوەیی بوون تێدەپەڕێنێت
٥- باشترین كات بۆ هەڵبژاردن لە دوای مانگی ئەیلولی٢٠٢١ دەبێت چونكە تا ئەوكات دەرفەت دەبێت بۆ یەكلایی كردنەوەی هاوكێشە ناوچەیی و ناوخۆییەكان
٦- ئەنجامدانی هەڵبژاردن لە ٢٠٢١/٦/٦ ئەگەر مەرجەكانی كەلەسەرەوە باسكرا جێبەجێ كرا ئەگەرێكی كراوەیە
٧- بەشێك لە لایەنە سیاسیەكان دركیان بە گەمەكەی كازمی كردووە و دەست جوڵە دەكەن بۆ بە تاڵكردنەوەی هێزی كازمی و ڕێگری كردن لەكارەكانی.
٨- بەپێی دەستور هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان لەسەرداوای یەك لەسەر سێی ئەندامانی پەرلەمان یان لەسەر داوای سەرۆك وەزیران بە ڕەزامەندی سەرۆك كۆمار دەبێت و بۆ هەڵوەشاندنەوەی پێویستی بە 50+1 دەنگی ئەندامانی پەرلەمان هەیە و ئەمە ئەستەمە ئەگەر ڕێكەوتنی سیاسی نەكرێت
٩- لە كاتی لێپرسینەوەی پەرلەمان لە سەرۆك وەزیران ئەوا لەو كاتەدا سەرۆك وەزیران ناتوانێت داوای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان بكات
١٠-لەدوای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان بەپێی دەستور حكومەت بە دەستلەكاركێشاوە و كار بەڕێكەر دادەنرێت بەپێی دەستور.
١١- ئەگەر هەڵبژاردن ئەنجامبدرێت ئەوا بۆ پەسەند كردنی پێویستە بچێتە دادگای فیدراڵ و ئەو دادگایە ئێستا كیشە ناتەواوی ئەندامی هەیە و پێویستە یاسای دادگایی فیدراڵی سەرەتا هەموار بكرێتەوە لە پەڕلەمان بۆ ئەوەی كێشەی یاسای بۆ پەسەند كردنی ئەنجامەكان دروست نەبێت.
AM:10:11:01/08/2020
ئه‌م بابه‌ته 1984
جار خوێنراوه‌ته‌وه
هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی