عیراق وەک سییەکی هەناسەدان بۆ ئێرانی گەمارۆدراو

سەرۆک وەزیرانی عێراق حەیدەر عەبادی لەدوا کۆنگرەی هەفتانەیدا زۆر درێژەی دا بەباسکردنی زیانەکانی گەمارۆ ئەمەریکییەکان لەسەر گەلی ئاسایی ئێرانی و بەدۆخی خەڵکی عێراق و ساڵانی نەوەدەکانی چوواند. بەڵام بەرانبەر بەمەش جەختیکردەوە کە حکومەتەکەی "لەپێناو بەرژەوەندی گەلی عێراق" پابەند دەبێت بەو گەمارۆیانە کە یەکلایەنە لەلایەن ئەمەریکاوە سەپێنراون بەسەر تاران بەتایبە پاش هەڕەشەی تڕەمپ بۆ خۆ یەکلاییکردنەوەی وڵاتان لەنێوان ئەمەریکاو ئێران.

هەندێک لەچاودێران ستایشی هەڵوێستەکەی عەبادی دەکەن و پێیانوایە پراگماتییە بەرانبەر دۆسییەک کە زۆر گەورەترە لەقەبارەی عێراق، بەڵام هەندێکیتر لەوانەش سەرۆک مەعسوم بەگومانن عێراق بتوانێت بەئاسانی پابەند بێت بەگەمارۆکان چونکە 1400 کم سنوری لەگەڵ ئێراندا هەیە، ئەمە جیا لەپەیوەندییە مێژویی و مەزهەبییەکانی نێوان هەردوو وڵات.

دۆستانی ئێران لەبەغدا بەرەیەکی گەرمی شەڕیان کردۆتەوە دژی هەڵوێستەکەی سەرۆک وەزیران، بەجۆرێک لەماوەی دوو رۆژدا زیاتر لە 20 بەیاننامەو لێدوانی جیاجیا لەوبارەیەوە دەرکران کە زۆربەیان دژی چونە بەرەی ئەمەریکا بوون لەلایەن عێراقەوەو هەندێ سیاسەتوانیش ئەمەیان ناوناوە شیزۆفرینیا.

حیزبی دەعوە کە بنکەی سیاسی عەبادییە، داوایکرد "گەلانی ئازادیخواز دژی گەمارۆکەی ئەمەریکا بوەستەوە"، بێئەوەی باسی هەڵوێستی حکومەتی عێراق بکات لە پابەندبوون بەو گەمارۆیانە لەکاتێکدا سکرتێری مەکتەب سیاسییەکەی خۆی "عەبادی" سەرۆکایەتی دەکات. بەرانبەر بەمەش ئەمینداری گشتی حیزب کە نوری مالیکییەو لەرکابەرییەکی سەختدایە لەگەڵ عەبادی راشکاوانە دوایکرد حکومەتی عێراق نەبێتە بەشێک لەگەمارۆکان، بەدوای ئەوەشدا کۆبوونەوەیەکی لەگەڵ بالیۆزی ئێران ئیرەج مەسجدی _ دا گرێدا بۆ سەلماندنی مانەوەی کاریگەریی ئێران لەکایەی سیاسی عیراقیدا. ئەوەشی مالیکی بەراشکاوانە نەیوت، ئەوا هەندێ لەسەرکردەکانی دەعوەو ناوەندیتری نزیک لەئێران وتیان کاتێک عەبادیان تۆمەتبار کرد بە "بێ سفەتی" بەو پێیەی ئێران لەسەردەمی سەدام پەنای حیزبی دەعوەو خودی عەبادی ـ یان داوە، لەشەڕی داعشیش هاوکاریی باشی عێراقیان کردووە.

دابەشبوونی عێراقییەکان لەبارەی سزا ئەمەریکییەکانی سەر ئێرانەوە، تەنها لەناو حیزبی دەعوەی حوکمڕاندا نییە، بەڵکە ئەم دۆسییە فرە رەهەندە ئیقلیمی و نێودەوڵەتییە تەواو عێراقی شپرزە کردووە، وەک ئەوەی وڵاتەکە خۆی زۆر تەباو رێک بێت و هیچ هۆکارێکی نەبێت بۆ دابەش بوون. بۆ نمونە کەتیبەکانی سەیدولشوهەدا کە لەژێر چەتری حەشدی شەعبیدان داوا دەکەن بەهەمووجۆرێک ئیش بکرێت بۆ شکاندنی گەمارۆکان و سوێندیان خواردووەو خوایان گرتووە بەشایەت لەبەیاننامەکەیان کە نان لەگەڵ ئێرانییەکان بکەن بەدوو کەرتەوە. بەبێ ئەوەی ئەوان هەڵوێستەیان لەسەر ئەوە کردبێت کە هێشتا نان و خواردن و شمەک و کەلوپەل هەر لەئیرانەوە دەگاتە عێراق و قەبارەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی شمەک لەئێرانەوە بۆ عێراق ساڵانە 6 ملیار دۆلار تێپەڕ دەکات.

عەسایب کە 15 کورسی پەرلەمانیان بەدەستهێناوەو لەباڵە ئێرانییەکانی حەشدن برێک دیبلۆماسیانەتر مامەڵەیان لەگەڵ دۆخەکە کردووە بەبیرخستنەوەی عەبادی کە ئەو حکومەتی کار بەرێکەری کاتییەو مەجبور نییە بچێتە ژێرباری بڕیاری وەها، ئەمەش پێچەوانەی هەڕەشەی گروپەکانیتری حەشدی دەستەخوشکی عەسایبە لەچەشنی کەتیبەکانی حیزبوڵڵا.

لەناو شەپۆلی نارەزایەتییەکانی شیعە دژی بەشداری عێراق لەگەمارۆکانی سەر ئێران، رەوتەکەی حەکیم ناوەراستی گرتووە بەداواکردنی قسەکردن لەگەڵ ئەمەریکا بۆ رەچاوکردنی دۆخی عێراق و پێدانی رۆڵێکی هاوچەشنی ئوردن لەگەمارۆی عێراقی ساڵانی نەوەدەکان، ئەنجومەنی باڵای ئیسلامیش شتێکی هاوشێوەی لەمەی وتووە بۆ دورکەوتنەوە لەتوڕەیی ترەمپ و هەمیش قوتاربوون لە ئیحراجی بەجێهێشتنی هاوپەیمانەکەیان کە ئێرانە. نێچرڤان بارزانی کە حکومەتەکەی بەبێ پرسی عێراق نەوت دەفرۆشێت، دەلێت چاوەڕوانی هەڵوێستی بەغدا دەکەین لەمەڕ ئێران.

لەرووی ئابووریشەوە شارەزایان پێیانوایە ئەو دۆخەی لەئێران هاتۆتە ئاراوە هەندێک جێکەوتەی دەبێت لەسەر عێراق لەوانەش، کەمبونەوەی دانانی پارە لەبانکەکانی ئێران، چونکە بەپێی هەندێک خەمڵاندن لەماوەی رابردوودا عیراقییەکان لەهاڕەکردنی بەهای تمەن نزیکەی 500 ملیۆن دۆلار زیانیان کرد. جگە لەوەش رەنگە خەڵکی زیاتر بۆ گەشتوگوزار روو بکەنە ئێران و لەوەیە خانوو شوققەو ئەرزەش بکڕن چونکە نرخەکەی هەرزانە لەچاو دۆلار، ئەو شتانەشی بەفەرمی قەدەغە دەکرێن دگۆردرێن بۆ مەرزە نافەرمی و رێگا قاچاغەکان.

لەمەولا چیتر ئیرانییەکان ناتوانن بۆ گەشتوگوزار یان زیارەت وەک جاران بێنە عێراقەوە بەهۆی گرانی تێچوونەکان، ئەگەری زۆریش هەیە بەقاچاغ ئاودیوکردنی دۆلار لەسەر ئاستێکی فراوان دەست پێ بکات بەتایبەت ئەوکاتەی عێراق دەبێتە سییەکی هەناسەدان بۆ ئیرانی تەواو گەمارۆدراو لەمانگی تشرینی دووەمی ئەمساڵدا. هەرچەندە عێراق خۆی کێشەی کوشندەی بێکاریی هەیە بەڵام دوور نییە ئێرانییەکان روو بکەنە ئێرە بۆ دەسکەوتنی کارو راکردن لەو دۆخە سەختەی لەوڵاتی خۆیاندا سەرهەڵدەدات.

هەرچەندە گەمارۆکان بۆ ئێران کوشندەو خراپن بەڵام بەشی عێراقیش خێریان تێدایە بەهۆی بەرزکردنەوەی نرخی نەوتەوە کە داهاتی سەرەکی عێراقییەکانە، زۆر کەسی بەئاگاش هوشیاریی دەدەن لەوەی عێراق دڵ بەو سەرکزییەی ئێستای ئێران خۆش نەکات، چونکە گوشارەکان زیاتر تڕەمپ ـ ین تا ئەوەی ئەمەریکی بن و ئەگەر بێت و دوو ساڵیتر نەبێتەوە بەسەرۆک ئەگەر هەیە ئیران بگەرێتەوە دۆخی خۆی وەک سەردەمی ئۆباما.