​ کەرکوک لە نێوان سیاسەتی دوێنێ و ئەمڕۆدا

 لەگەڵ دامەزراندنی دەوڵەتی عێراق لە ساڵی ١٩٢١ و لکاندنی باشووری کوردستان پێوەی، چەندین دانووستاندن لەنێوان سەرکردایەتی کورد و حکومەتە یەک لە دواییەکەکانی عێراق بە (پادشایەتی و کۆماری و فیدراڵی) کراوە، کەرکوک خاڵی جیاوازی و پێکنەگەیشتنیان بووە، ھەرچەندە دەسەڵاتدارانی داگیرکەری عێراق دانیان ناوە بە کوردستانیەتی کەرکوک لە رووی خاکەوە، بەڵام ئامادەنەبوونە بخرێتە ژێر دەسەڵاتی کوردەوە. لەوانە سێ نموونە لە لاپەڕەی ئەو مێژووی دانوستانەوە وەردەگرین و بەراوردی دەکەین لەگەڵ ئێستای رەوشی سیاسی کەرکوک. یەکەم نموونە: لەگەڵ دامەزراندنی یەکەمین حوکمداری باشووری کوردستان بەسەرۆکایەتی ( شێخ مەحموودی حەفید)، ناوچەی کەرکوک بەپێی سنوری حوکمدار کە نوێنەری ئینگلیز ( مێجەر نۆئیل) دانیپێدانا دەکەوتە ناو سنووری حوکمدارەوە، بەڵام لە رووی پراکتیکەوە ئینگلیزەکان رێگەیان نەدا بەوەی حوکمدر دەسەڵاتی بگاتە کەرکوک.

ئەمەش یەکێک بوو لەو ھۆکارانەی شێخ مەحموود باوەری بە ئینگلیز نەمێنێت و شۆرشیان دژ بەرپا بکات. لە دوای دورخستنەوەشی بۆ ھندستان شیخ مەحمود لە ساڵی ١٩٢٢ کە گەڕاندیانەوە بۆ بەغداو لەوێ کەوتنە گفتووگۆ لەگەڵی واتە ( ئینگلیز و مەلیک فەیسەڵ)، لە کاتی ووتوێژەکان داوایان لە شێخ مەحمود کرد بەمەرجێک دەیگێرنەوە سلێمانی و دەسەڵات باسی کەرکوک نەکات، ئەوەش خاڵی ناکۆکیان بووە لەگەڵ شێخ لە حوکمداری دووەم و سێیەمیشدا.

نموونەی دووەم: کاتێک بەعسیەکان بۆ جاری دووەم گەیشتنەوە دەسەڵات لە عێراق ١٩٦٨ کەوتنەوە ووتوێژ لەگەڵ سەرکردایەتی کوردو سەرئەنجام بەیانی ١١ی ئازاری ١٩٧٠ی لێکەوتەوە و بەڵام یەکێک لەو فاکتەرانەی کە وایکرد ئەو بەیانە جێبەجێنەکرێت مەسەلەی کەرکوک بوو، ھەرچەندە بەعسیەکان لەو کاتەدا بە مستەفا بارزانینیان ووتبوو ئامادەی کەرکوک بکەینە دووبەشەوە و بیکەینە سنوری نێوانمان، بەڵام بارزانی و سەرکردایەتی کورد ئەمەیان پەسەند نەکردوو، شەڕ دەستی پێکردەووە.

نموونەی سێیەم: ساڵانی سەرەتای ھەشتاکان کە ووتوێژ لە نێوان حکومەتی بەعسی عێراق و یەکێتی نیشتمانی کوردستان دەستیپێکرد، لەسەرەتاوە تاکۆتایی کەرکوک خاڵی لێکنەگەیشتنی ھەردوولا بوو، باشترین بەڵگەش بۆ ئەم قسەیەمان ئەوەیە: لەکاتی ووتوێژەکاندا سەددام حوسێنی سەرۆک کۆماری ئەوکاتی عێراق بە خودی (جەلال تاڵەبانی) دەڵێت پەڕەی سپیت بۆ واژۆ دەکەم چ داوایەکتان ھەیە جێبەجێ دەکەم، تەنھا باسی کەرکوک مەکەن!!. لە دوای ساڵی ٢٠٠٣ێشەوە  تاکو ئێستا، کەرکوک خاڵ ناکۆک و کێشەی سەرەکی نێوان حکومەتی فیدراڵی عێراق و حکومەتی ھەرێمی کوردسانە.

لەو ڕاستیە مێژوویانەی سەرەوە ئەگەر بڕوانین بۆ ئێستای ڕەوشی سیاسی کەرکوک بەتایبەت دوای ریفراندۆم و ١٦ی ئۆکتۆبەری ٢٠١٧، دەبینرێت دۆزی کەرکوک زیاتر ئاڵۆز و پڕ کێشەتربووە، ئەگەر تا ئەو مێژووە کێشەکە تەنھا لەنێوان سەرکردایەتی کورد و حکومەتە یەک لە دوای یەکەکانی عێراق بووبێت لەسەر کوردستانیەتی خاکی کەرکووک، بەڵام ئێستا کەرکوک بووەتە کێشەی لایەنە سیاسیەکانی باشووری کوردستان و ھەر لایەنە و بەگوێرەی بەرژەوەندی تەسکی حیزبایەتی و جێبە جێکردنی ئەجندای سیاسی ھەرێمی دەڕواننە دۆزی کەرکوک.

 جا ئەم جۆرە سیاسەتە ئەگەر بەووردی و زیرەکانە لەلایەن پارتە سیاسیەکانی باشووری کوردستانەوە چارەسەر نەکرێت، پێمانوایە ئەنجامەکەی لە بەرژەوەندی کوردستانیەتی کەرکوک و گەڕانەوەی کەرکوک بۆ سەر ھەرێمی کوردستان نابێت و بگرە بە پێچەوانەوە ئەو جۆرە سیاسەتەی ھەندێک لایەنی باشووری کوردستان زۆر مەترسیدارترە لە سیاسەتی داگیرکارانی خاکی کوردستان بەگشتی و کەرکووک بەتایبەتی، لاپەڕەکانی داھاتووی مێژووش ئەو ڕاستیانە دەردەخەن دەبنە دادوەری راستەقینەی رووداوەکانی ئێستا و رەحم بە کەسیش ناکات، بۆیە لێرەدا روو دەکەمە لایە کوردستانیە ڕاستقینەکان لە سەر ھەموو ئاستەکان دەبێت ئاگاداربین و ئاگاداری پارتە سیاسیەکانی کوردستان بکەینەوە یاری بە ئاگر مەکەن و کەرکووک و کەرکووکیەکان زیاتر مەسوتێنن.

PM:01:14:20/10/2018

ئه‌م بابه‌ته 1018 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌

هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی