رێگای راست یان رێگا راستەكان…؟

‌ئەرسەلان بایز

نۆزدە ساڵ بەر لە ئەمڕۆ لەگەڵ شاندێكی فەرمی (ی.ن.ك) سەردانی (پەكین)ی پایتەختی كۆماری (چین)مان كرد. لەو گەشتەماندا سەردانی مەزارگەی (بودا)مان كرد. پانتایی دامەزراوەیی ئەو مەزارگەیە لەگەڵ هۆتێل و بازاڕەكانی دەوروبەری هێندەی شارۆكەی گەشتیاری سەرچنار دەبێت. دامەزاروەیەكی بە سەلیقە ڕێكخراوی پاك و خاوێن، بە سەدان گەشتیار دەهاتن و بە سەدانیش دەڕۆیشتن، ئێمەش لە ڕێگای كچە چینی یەكی موسڵمانی عەرەبی زانەوە بە پێكهاتەو جۆری ژیان و ئاینی (بودی) ئاشنا دەكراین.

هۆڵێكی گەورەی بیست و پێنج بە سی مەترێك، ڕازێنراوە بە جۆرەها نەخشەی جوانی دڵڕفێن. پەیكەرێكی برونزی هەندێ‌ نەخشكراو بە ڕەنگی هەمە جۆری حەڤدە مەتر بەرزی (بودا) لە ناوەڕاستی هۆڵەكەدا بوو، لەلایەن چوار موریدیشەوە بە پەڕە مووچەی تاوس لە تۆز پاك دەكرایەوە. گەشتیارەكان جیا لە ئێمەی میوان، كاتێ‌ دەهاتن هەردوو دەستیان بەیەكەوە دەنووساندوو بەنێو چاوانی خۆیانەوە دەنا. هەندێ‌ بە گریانەوە، هەندێ‌ لەسەر چنگ دەڕۆیشتن، هەندێ‌ دەستیان بۆ ئاسمان پان دەكردەوەو دەپاڕانەوە. هەندێكی تریش (بوخر)ی داگیرساویان بەدەستەوە بوو، هەر هەموویان لەبەردەم پەیكەرەكە دەنوشتانەوە. منیش لە ڕێگەی كچە وەرگێڕەكە لە یەكێ‌ لە كاهینەكانم پرسی:

-ئەم پەیكەرە لە برونز دروست كراوەو هیچ گیانێكی تێدا نیە. ناشتوانێ‌ هیچ شتێك بكات. ئایا سەیر نیە ئەم هەموو گەشتیارە كڕنوشی بۆ دەبەن…؟ ئایا ئەمە جۆرێك لە (بت) پەرستی نیە…؟! كاهینەكە زۆر بە هێمنی و لەسەر خۆ وەڵامی دامەوە.

-ئەو جۆرە نوشتانەوەیەی كە تۆ دەیبینی كڕنوش نیە، بەڵكو وەكو نەریتی تایبەتی كۆمەڵگاكەمان ڕێزلێنانە بۆ بەرامبەرەكەت، لێرەش ڕێزلێنانە بۆ گیانی ئەو مرۆڤەی ڕێنیشاندەرمان بووە بۆ كاری باش و دووركەوتنەوە لە كاری خراپ.

ئینجا كاهینەكە رووی لە من كردو لێی پرسیم:

-تۆ خەڵكی كوێی و لەسەر چ ئاینێكی..؟

-من… كوردم.. لە هەرێمی كوردستانی عێراقەوە هاتووم.. بەشانازییەوە دەڵێم موسوڵمانم.

كابرای كاهین زەردەخەنەیەكی هاتە سەر لێوو زۆر متمانە بەخۆی وتی:

-ها… سەیركە چەند شێلگیرانە باسی ئاینەكەی خۆت دەكەیت.. ئێمەش وەكو تۆ …ئێمەش شانازی بە ئاینەكەی خۆمانەوە دەكەین…ئەی ساڵانە چەندین ملیۆن موسڵمان ناچنە زیارەتی (حجر الاسود)و بە دەوریدا ناسوڕێنەوە. ئەی ئەویش وەكو ئەم پەیكەرەی ئێمە بەرد نیە…؟

لەو گفتوگۆیەی نێوانماندا كتێبەكەی ( ڕێگا ڕاستەكان)ی نووسەرو زانای گەورەی ئێرانی (عەبدوالكریم سروش)م هاتەوە یاد كە دەڵێت: (فرە هەندی ئایینی بۆ دوو ڕەهەند دەگەڕێتەوە: یەكەمیان: تێگەیشتنی جیاواز لە ناواخن ی ئاین، دووەمیان: جیاوازی لە لێكدانەوەی ئەزمونە ئاینیەكان) ئەو دەڵێ‌: بەشە هەرە زۆرەكەی ئایندارە جیاوازەكان بە میرات لە باوو باپیرانەوە بۆ نەوەكانیان ماوەتەوە. هەر یەكەشیان بە پیرۆزیی دەڕوانێتە ئاینەكەی خۆی و دەست بەرداری نابێت. ( هەر وەكو چۆن هەندێ‌ لە بنەماڵەكان بە میرات حیزبایەتی دەكەن). هەڵگرانی هەموو ئاینەكان دەڵێن تەنیا ئێمە لەسەر هەق و ئاینێكی خوایین و ئەوانیتر ناهەق و ناڕاستن. بگرە هەر مەزهەب و قوتابخانەیەكیش لەناو ئەو ئاینانە خۆیان بە هەق و بە ڕاست دەزانن و ئەوانیتر بە ناهەق. جاری واش هەیە یەكتر تەكفیر دەكەن. هەر هەمووشیان پشت بە وتەی خوای مەزن و فەرموودەی پەیامبەرو زاناكانی خۆیان دەبەستن.

بەشێكی زۆری ناكۆكی و شەڕەكانی دنیاش لەسەر هەق و ناهەق و ڕاستی و ناڕاستی نێوان ئەو بۆچوونە جیاوازانەی نێوان ئاین و مەزهەبەكانە. هەق و ناهەقیش ڕێژەییە. چونكە هەق چەندین ڕەهەندی هەیە، هەتا جۆرێكیش لە ئاشتەوایی و یەكتر قەبووڵكردن لە نێوان ئەو بۆچوونە جیاوازانە نەبێت مرۆڤایەتی ئارامی بە خۆیەوە نابینێ‌.