ئەو سەرۆکانەی " یاسا "یان بەرز راگرت...

‌ لوقمان مصطفی صالح

- وینستۆن چەرچڵ ، سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا لەجەنگی جیهانی دووهەم کاتێک دەگەرێتەوە بەریتانیا بەناو یەکێک لەو شارانەدا دەروات کەزیانی زۆری پێگەشتووەو وێران بووە (بەڵام داگیر نەکراوە) بە خێرایی تێدەپەڕێت و و زۆر دڵتەنگ دەبێت بەو وێرانەیە ، لە ئۆتۆمبیلەکەیدا دەگاتە یەکێک لە چوارڕییەک ، پۆلیسی هاتوو چۆ دەیوەستێنێ ..... ئەویش دەڵێ من چەرچڵم و ئیشی پێویستم هەیە ، پۆلیسەکەش پێی دەڵێ گەورەم ئەمە یاسای هاتووچۆیە حەقی چەرچڵی چیییە؟ ئەویش دەست دەکات بەگریان لەخۆشیدا ! هاوەڵێکی‌ دەڵێ ئەوە بۆ دەگری ئەویش دەڵێ مادام یاسا ماوە کەواتە هیچ لەناو نەچووە بینا زوو دروست دەکرێتەوە.

نیڵسۆن ماندێلا، کە رابەرایەتی شۆڕشی دژ بە رەگەزپەرستی دەکرد و زۆربەی ژیانی لە زینداندا بردەسەر، پاش ئازادبونی سەرەڕای ئەوەی گەلەکەی لە بندەستەیی رزگارکرد و هاوڵاتیانی وڵاتەکەی کردەوە بە هاوڵاتی پلەیەک، کەچی پاش تەواوبونی وادەی یاسایی سەرۆکایەتییەکەی لە خولی یەکەمدا راگەیاند: "لەپێناو پاراستنی دیموکراتی لە وڵاتەکەمدا، ئامادەنیم جارێکی تر خۆم کاندید بکەمەوە، هەرچەندە دڵنیاشم کە زۆرینەی دەنگەکان بەدەستدەهێنم" ئەو هەڵوێستە وای لە ماندێلا کردوە، بۆ هەمیشەیی لە بیر و هزری ئەفەریقییەکان و هەمو مرۆڤایەتیدا بەشێوەیەک بمێنێتەوە، کە وەک رابەرێکی رۆحی ئازادکەری مرۆڤە ژێردەستەکان و پارێزەری دیموکراتی تەماشای بکرێت.  

 - نیڵسۆن ماندێلا کە بەشێکی زۆری ژیانی خۆی لەپێناو خەباتی ئاپارتاید تەرخانکرد، فرۆشتنەوەی خەباتی سەرکردەکان بە گەلەکانیان بە (بێ رەوشتی) ناودەبات و دەڵێت: "بێ رەوشتترین سەرۆکەکانی دنیا ئەوانەن خەبات و ماندوبونیان بە گەلەکانیان دەفرۆشنەوە و لەسەریان دەکەن بەبار و بەمنەت، من ئەگەر سەرکردەیەکیش نەبوایەم وەک هاوڵاتییەکی ئاسایی لەپێناو نیشتیمانەکەم تێدەکۆشام ئەوە ئەرکێکی ئەخلاقی نەتەوەییە، من بۆ ئەوە خەباتم نەکردوە ئازارم نەکێشا و زیندانی نەکرام کە ئازادکرام تاکۆتایی ژیانم سەرۆک بم، پێویستە گەنجەکان بێنە پێش باخەباتی چەکداریشیان نەکردبێت با لەمەودوا خەباتی مەدەنی بکەن و لەرێی کورسی دەسەڵاتەوە خزمەت بەگەل و نیشتیمان بکەن، من ئەو کورسیە جێدەهێڵم پەیامی خۆم گەیاندو چاوەڕێی پەیامی ئەوانی دیکەم".

ژه‌نەراڵ دیگۆل ،كه‌ فه‌ره‌نسای له‌ده‌ست هێزه‌كانی نازیزم رزگاركرد، ساڵی(1969) له‌ ریفراندۆمێكدا خه‌ڵكی وڵاته‌كه‌ی ده‌نگیان به‌پرۆژه‌ی چاكسازییه‌كانی نه‌دا، بۆیه‌ به‌ رسته‌یه‌ك ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌كه‌ی راگه‌یاند و وتی: "له‌مڕۆوه‌ ده‌ست له‌كاری سه‌رۆكایه‌تی كۆمار هه‌ڵده‌گرم"، له‌باره‌ی ئه‌وه‌یش كه‌ خه‌ڵك شه‌رمه‌زاریانكرد، وه‌ڵامه‌كه‌ی ئه‌وه‌ بو كه‌: "نمه‌كحه‌رامی، خه‌سڵه‌تی گه‌له‌ مه‌زنه‌كانه‌". ئەو سەرۆکە ناڕەزایی گەلەکەی لە بەرامبەر چاکسازییەکەی لە رێگەی میدیا نزیکەکانی خۆی بە کاری تێکدەرانە و دەستی دەرەکی و هەوڵدان بۆ کودەتا ناونەبرد.

- لۆلا داسیلڤای ،سه‌رۆكی پێشوی به‌رازیل، كه‌ نزیكه‌ی (30) ملیۆن كه‌سی له‌ هه‌ژاریی رزگاركرد و وڵاته‌كه‌ی كرده‌ هه‌شته‌مین زلهێزیی ئابوریی جیهان، دوای هه‌شت ساڵی سه‌رۆكایه‌تی، سه‌ره‌ڕای داوای زۆرینه‌ی خه‌ڵكی به‌رازیل بۆ هه‌مواركردنی ده‌ستور و مانه‌وه‌ی بۆ ویلایه‌تێكی دیكه‌، به‌ڵام ئه‌و رازی نه‌بو و وازی له‌ كورسی سه‌رۆكایه‌تی هێنا .

 کاتیک ماوەی‌ سەرۆکایەتی‌ کۆتایی‌ هات زۆرینەی‌ خەلکی‌ بەرازیل رژانە سەرشەقام بۆئەوەی‌ ویلایەتەکەی‌ بۆجاری‌ سیهەم دریژبکریتەوە. بەلام گوتی‌ هەرگیز قبول ناکەم ویلایەتەکەم دریژبکریتەوە چونکە بۆماوەی‌ ٢٠ سال خەباتم بۆدیموکراسی‌ ودادپەروەری‌ کۆمەلایەتی‌ تەرخانکردوە ئیستاش ریگا بەخۆم نادەم دژی‌ ئەو پرانسیپەناوەستمەوە، هەروەها وتی‌ دایکم بەهەژاری‌ ئیمەی‌ پەروەردەکرد بەلام ئەوەی‌ فیرکردوین سەربەرزبین.

- خۆزێ موجیکا، سەرۆکی پێشوتری ئۆرۆگوای، لەبارەی ئەو سەرۆکانەی کورسی دەسەڵات جێناهێڵن و قۆرخی دەکەن دەلێت: " ئەوانە هەژارترین کەسی جیهانن و ریگەنادەن بەرژەوەندیەکانیان بکەویتەمەترسیەوە و بەردەوام زیاتر و زیاتریان دەوێت، بۆیە زۆر نامورتاحن.  

موجیکا کە بە هەژارترین سەرۆکن جیهان دادەنرێت و بوەتە نازناوێک بۆی،  لەبارەی هەژاری و نازناوی هەژاری بۆ سەرۆک لە وەڵامی رۆژنامەنوسێکدا بە پێکەنینەوە دەڵێت : " من هەست بە هەژاری ناکەم، بەڵکو ئەوانە هەژارن کە هەوڵ بۆ مانەوەیان لە دەسەڵات و خەریکی پاراستنی بەرژەوەندیەکانی خۆیانن بەردەوام زیاتر و زیاتریان دەویت و هێشتا نا مورتاحن.

سەرۆکە خاکیەکە،  دوای وازهینانی لە پۆستەکەی لە کیڵگەکەی بە کاری کشتوکالیەوە خەریکە. ئەو وەک هەژارترین سەرۆکی جیهان دەژی، بەڵام لە جەماوەردا یەکیکە لە دەوڵەمەندترین پیاوی جیهان.
ئەو نمونانە دەرخەری ئەوەن کە ئەو سەرۆکانەی لە بیری قازانجی میللەتەکانیانن لەبری قازانجی تایبەتی دەستەوتاقم و بنەماڵە و خانەوادەکانی خۆیان، زو درک بە راستییەکان دەکەن و خۆیان لە گێلی نادەن و لە رێگەی میدیا و راگەیاندن و دەستەوتاقمی خۆیانەوە، لە هەوڵی ئەوەدا نین بیانوی نایاسایی دابتاشن بۆ مانەوەیان لە کورسی سەرۆکایەتی.

ئێستا کە بەپێی مادەی سێیەمی بەشی یەکەمی یاسای سەرۆکایەتی هەرێم،بەرێز مەسعود بارزانی سەرۆکی ئێستای هەرێمی کوردستان بە هیچ شێوەیەک مافی مانەوەی نیە لە سەرۆکایەتی هەرێم خۆکاندیدکردنەوەی سەرۆک بۆ خولێکی تر یان درێژکردنەوەی وادەی کارکردنی بەهەر پاساوێک، بۆ هەر مەبەستێک،لەژێر هەرناوێکدا، بۆ هەر ماوەیەک، بە هەمو پێوەرێک کارێکی ناڕەواو نایاسایی یە، سەرەتای کۆتایی هەمو رەوایەتیەکانی تریشە.
چونکە ئەگەر سەرۆکی هەرێم بۆ ویلایەتێکی تر خۆی هەڵبژێرێتەوە، ئەوا کۆی پرۆسەی سیاسی هەرێم شەرعیەت لە دەستدەدات و هیچ متمانەیەک لەنێوان هەرەمی دەسەڵات و هاوڵاتیاندا نامێنێت.

کەواتە ئەگەر هاتو  هەوڵی داتاشینی یاسایەکیش بدرێت بۆ کاندیدکردنەوەی ، یان هەوڵی هەموارکردنەوەی دەستور بدەن، ئەوا لە رێگای ئەو وڵاتانەوە دەڕۆن کە بەهاری عەرەبی تێیاندا رویدا، یان ئەو وڵاتانەی لە جیهاندا بە دیکتاتۆر ناسراون و دیارترینیان رژێمەکەی موبارەک و ئەسەد و عەلی عەبدوڵا ساڵح و بن عابیدین و چافێزە و لەپێناو مانەوەی سەرۆکەکانیاندا، دەستوریان هەموار کردەوە و فێڵی یاساییان کرد ،مێژویەکی رەشیان بۆ ووڵاتەکەیان ونەوەکانی دوای خۆیان جێهێشت.


PM:01:53:26/10/2015

ئه‌م بابه‌ته 5751 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌



هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی