حەمەی مەلا كەریم....پیاوێك لەدار هەرمێی وشە.!

چەند ساڵێکە جەستەیەكی ماندوو لەناو توناوتونی كتێب و وشەدا لەسەر سیستەمێك كەوتووە، جارجار هەڵدەستێت و لەبەردەم پەنجەرەی ژوورەكەیدا خۆی و چاویلكە و قەڵەمەكەی و لاپەڕەكانی بەردەمی دەچێتەوە بۆ حزوری سالم و دێڕ بەدێڕ و وشە بەوشە شیعرەكانی ئەو شاعیرە مەزنە ساغدەكاتەوە، حەمەی مەلا كەریم، پیاوێكی باڵا بچووكی عەقڵ گەورە، بە 83 ساڵ تەمەن و زیاتر لە نیو سەدە ژیان لەگەڵ وشە و كتێب و نووسیندا هێشتا هەست بە بێزاری و ماندوویەتی ناكات و بەردەوامە لەكاركردن.

ئێوارەیەکی بەهار، تا چاو بڕكات سلێمانی پڕ بووە لەسەوزایی، باران بەشەستە دەبارێت، وەك زۆرێك لەڕۆژەكانی تری مانگ هەست و بیركردنەوەی وتەكانی بردمییەوە بۆ لای كاكە حەمەی مەلا كەریم، لە چوونە ژوورەوەمدا وەك هەموو جارانی تر ڕوخسارە پاكیزەییەكەی لە بەردەم پەنجەرەكەدا دەبینم و لەسەركورسییەكەی خۆی دانیشتووەو سەری لەسەر لاپەڕەكانی بەردەمییەتی و بەقەڵەمەكەی خەریكی ساغكردنەوەو چاككردنی شیعرەكانی سالمە. بینینی ئەو دیمەنە ئەو پرسیارە دوبارە هەست و هۆشی داگیركردم، ئەرێ ئەم سالمە هەر تەواو نەبوو؟ دە ساڵ زیاترە(مەلا عەبدولكەریمی مودەڕیس و فاتیح و حەمە)ی كوڕی خەریكی ساغكردنەوەی سالمن، هەر تەواویان نەكرد؟ خودایە ئەم سێ مەخولقە بۆ هێندە شەیدای شیعری كلاسیكی كوردین؟ ئەگەر ئەم باوك و دوو كوڕە نەبونایە گەنجینەی شیعری كلاسیكی كوردیمان زۆر لاواز و هەژار دەبوو.

بیست ساڵێكە ئەم پیاوە دەناسم و سەرەتاكانی ناسینیش لەڕێگەی كتێبەوە بوو، لەو كاتەشەوە ماڵیان هاتووەتەوە بۆ سلێمانی پەیوەندییەكی خێزانی پتەومان هەیە و كەم مانگ و هەفتە هەیە سەردانی نەكەم، لەگەڵ چوونە ژوورەمدا ماڵ وەك هەمو جارەكانی تر جگە لەبۆنی كتێب و ڕۆژنامە و نووسین هیچ بۆنێكی تری لێنایە. لەو ژوورەدا پیاوێكی ماندوو دەبینم لەسەر مێزو کوورسییەک خەریكی نووسینە، ئەم پیاوە دەروێشێكی سەیری كتێب و خوێندنەوەیە. وەك هەمو جارەكانی تر كە دەچم پشت لەكتێب و لاپەڕەكانی بەردەمی دەكات و ڕوو دەكاتە من، هەمو جارێك پرسیارەكانی لەخۆم و منداڵەكانمەوە دەچێت بۆ سەردەم و هاوڕێیان و پرسی ڕۆشنبیریی، ئەم ئێوارەیە منیش خۆمم نەگرت و یەكەم پرسیار ئەوەم لێكرد، مامۆستا ئەم سالمە هەر تەواو نەبوو؟ چەندین ساڵ پێش تۆ مامۆستای مودەڕیس و كاك فاتیحی برات كارتان تێدا كردووە، ئێستا تۆش چەندین ساڵە بەلەشساغی ونەخۆشی شەو ڕۆژت خستووەتە سەر یەك و هەمو ژیانت بە سالم بەخشییەوە، هیمەتێك بكە و چاپیبكە.(كەمێك بێ دەنگی)بە زەردەخەنەیەكەوە لەڕووخسارمی ڕوانی و وتی: (بێگومان سالم زۆریش لەوە زیاتر دێنێت، دەمەوێت شتێكی پاك و بێگەرد بكەم، چونكە تا ئێستا سالم وەك پێویست نەناسێنراوە، پەلەم نییە، بەڵام بەم نزیكانە دیوانێكی نوێی سالم دەبینن.!)

پیاوێك لەكاغەزی ڕۆژنامە.
ئەم ناونیشانە شێركۆ بێكەس لە شیعری (تەون)بە حەمەی مەلا كەریمی بەخشی، زۆر جار كاكە حەمە ئەم نیو دێڕە شیعرەی شێركۆ دەڵێتەوە(كاكە حەمە..پیاوێك لەكاغەزی ڕۆژنامە) لەشیعری تەوندا شێركۆ دەڵێت:
هەورامان كوڕی شاخەو
سیاچەمانە كچی باخە
لەم دوانەیەش نەوەی شیعر و پەخشان كەوتنەوەو
لە دارگوێزێكی نورانیش(مەلا عەبدولكەریمی مودەڕیس) كەوتەوە
لەویش كۆمەڵێ درەختی ڕوناكبیر
كە یەكێكیان حەمەی مەلا كەریمی گوڵاویی بوو

تا لەنزیكەوە ئەم پیاوە نەناسی نازانی ئەم نازناوەی شێركۆ بێکەس لەچییەوە هاتووەو بۆچی گرنگە. لەوەش گرنگتر نازانی ئەو عیشقە گەورەیە چییە ئەم پیاوە بۆ ڕۆژنامە و وشە و كتێب هەیەتی، بەجۆرێك ئێستا بووەتە بەشێك لەكتێب، كەڕووخساری دەیبینیت وا دەزانیت كتێبێكە و گیانی تێدایە و بەبەردەمتا گوزەر دەكات.
لەماڵەكەی خۆیدا خاوەن گەنجینە و كتێبخانەیەكی یەكجار گەورەیە، ئەو ڕۆژە چوومە سەرەوە بۆ كتێبخانەكەی، بۆنی غەریبیەكی سەیرمكرد، پێنج ساڵە كاكە حەمە بەهۆی نەخۆشییەوە ناتوانێت بێتە سەرەوە بۆ كتێبخانەكەی، كتێبەكان بیریی دەكەن، تۆز گرتوونی، ڕۆژنامە تەجلیدكراوەكان بێ ناز كەوتوون، دەستنووس و گۆڤارە زۆرەكان هەریەكەیان ڕووی لەشوێنێكە، كۆمەڵێك وێنەی كاكە حەمە هەڵواسراون هەریەكەیان هی قۆناغێكی جیاوازی تەمەنی كاركردنییەتی، هەموو دیمەنەكان پێكەوە پیاوێك لەكاغەزی ڕۆژنامە درووست دەكەن و ئێمە ناومان ناوە حەمەی مەلا كەریم.

ئەو ناسكە وەك پەڕەی ڕۆژنامە، ساف و بێگەرد و میهرەبانە وەك بەرینی لاپەڕەكانی ڕۆژنامە، كراوەو ئازاد وگشتییە و هەموو كەس وەك ئەو پەڕانە دەتوانێت بیخوێنەوەو تێیدا بنووسێت و لە گەنجینەو ئەرشیف و كتێبخانەكەی سودمەند بێت. بە زمانی شیعر و ئەدەبیاتی شێركۆ بێكەس(پیاوێك لەكاغەزی ڕۆژنامە)پێناسەی كاكە حەمەیە وەك خۆی بێ زیاد و كەم.!
حەمەی مەلا كەریم
پیاوێك لە دارهەرمێی وشە
ماندوویەك لەناو توناوتوونی كتێبدا
باڵندەیەك كە هێلانەكەی
وا لەچاپخانەدا و فڕینی وا لەئاسمانی كورددا.
شاعیران سڵاو لە بنەماڵەی مودەڕیس دەكەن

حاجی قادری كۆیی، لەبەرزاییەكانی هەیبەت سوڵتانەوە، نالی لەخاك وخۆڵی شارەزوورەوە، مەحوی و گۆران و(سالمی ساحێبقڕان و مستەفا بەگی كوردی)لەگۆیژەی سەركەشەوە، مەولەویی و بێسارانی بەكۆڵێك نوور و عیرفانەوە لە شاخە سەربڵندەكانی هەورامانەوە، پیرەمێرد و مەحمود پاشای جاف و وەفایی و چەند كەڵە شاعیرێكی تری كورد لە شوێنە جیاوازەكانی وڵاتەوە هەریەكەیان بەزمانی خۆی، بەڕیتم و بۆن و بەرامی خۆیەوە شیعر و ستایشنامە بەباڵای باوكێكی نوورانی و دوو كوڕی دەروێشی وشەدا هەڵدەدەن(مەلا عەبدولكەریمی مودەڕیس و حەمە و فاتیح) ئەو سێ كەسەن بەرهەمی ئەم شاعیرانە و چەندانی تریان ساغكردووەتەوە، ئەو شاعیرانە هەرییەکەیان بە بۆن و بەرامی خۆی ڕوودەكەنە بنەماڵەی مودەڕیس و ستایشنامە و شانامەیان بۆ دەخوێننەوە، لە داستانی ستایشنامەكەدا كە هەریەكەیان بەشێكی نووسیوە، خاڵی هاوبەشی ئەو ستایشنامەیە ئەم چەند دێڕەیە:( سێ كوچكە دڵسۆزەكەی وشە و شیعر، ئەگەر ئێوە نەبوونایە كێ ئێمەی دەناسی؟ ئەگەر ئێوە نەبوونایە لاپەڕە پەرشەكانی شیعرمان وەك لاپەڕە سوتاوەكانی مێژووی نەتەوەكەمان هەر بەشێكی لای نەتەوەیەكی داگیركەر دەبوو، ئێمەی شاعیرانی كورد لەم دووراییەی نیشتمانەوە سڵاو و ستایشنامە بۆ بنەماڵەی ئێوەی مودڕەیس و سەر بڵند دەنێرین، تا وشەو شیعری ڕەسەن مابێت. تا کوردێک مابێت یادتان دەکەین.

یادەوەرییەكان وەك گڕ لەناخیدا دەسوتێت.
پشت لەلاپەڕەكانی سەر مێزەكەی بەردەمی، ڕوو دەكاتە من و بەدەنگێكی كزو هێمن بەسەرهاتی ژیانی خۆی دەگێڕێتەوە، لەفەقێیەتییەوە بۆ ماركسی، لەكاری ڕۆژنامەنووسی و چاپخانەوە بۆ كۆڕی زانیاریی، لەكۆكردنەوەی شیعری شاعیرانەوە بۆ یاداشت و یادەوەرییەكانی خۆی و باوكی، كە باس دێتە سەر (گۆران) هەموو جارێك ئەم پیاوە فرمێسكەكانی وەك دەنگی خۆی بەهێمنی دێنە خوارەوە، دەروێش و هاوڕێ و دۆستێكی سەیری(گۆران)ە، شیرین خانی هاوسەری بەخۆی و دوو قاوە تاڵەكەیەوە هاتە ژوورەوە، ڕوخساری ئەم ژنە ماندووە لەڕوخساری شیعری مەحوی دەچێت هێندە ئاڵۆز و پڕ لەمانایە، بەشێكی تری خۆشنوودییەكانی من لەگەڵ ئەم خێزانە بۆ میهرەبانییەكانی (شیرین خان) دەگەڕێتەوە، ژنێك تا سەر مۆخ بەخشندە و میهرەبان، پاڵشت و پشت و پەنایەكی گەورەی كاكە حەمە و ماڵەكەی كردووەتە قەلەندەرخانەیەك بۆ ڕۆشنبیران.

بەدەم قاوەخواردنەوەكەمانەوە، گێڕانەوەی یادەوەرییەكان بەردەوامەوە، زۆرێك لە پرسیارەكانی من لەسەر ژیانی سیاسی و ڕۆشنبیریی و بەرهەمە ئەدەبییەكانییەتی، ئەو بەردەوام زانیاری نوێ لەسەر ئەو لایەنانە دەدات، بەڵام نەخۆشیی یادەوەریی پەرت كردووەو گەر شیرین خان نەبێت زۆرێك لەو یادەوەرییانە ون دەبن. پرسیاری دیوانی حاجی قادری كۆیی لێ دەكەم، ئەو دەكەوێتە قسە و بەهێواشی شیعرەكانیم شیدەكاتەوە، شیرین خان لەولاوە پێدەكەنێت و یادەوەرییەكی سەیری خۆی و ژیانی هاوسەرێتیان و حاجی قادری كۆیی دەگێڕێتەوەو دەڵێت "ئەو شەوەی ژیانی هاوسەریمان پێكەوە ناو چووینە ناو كەژاوەو مانگی ئاڵتونی و یەكەم شەوی هاوسەرێتیمان حەمە لە ئوتێلەكە جانتاكەی دەرهێنا و هەندێ كتێب و لاپەڕەی پێبوو، كە لێم پرسی ئەوە چییە؟ وتی دیوانی حاجی قادری كۆییە با كات بە فیڕۆ نەدەین و خەریكی هەڵەچنی ئەو دیوانە بین.! دەنگی پێكەنین ژوورەكەی پڕ كرد لەنەشئەو خۆشی، باسكردن دێتە سەر دیوانی نالی و مەحوی بەخێرایی دەیان شیعری شیكردەوەو چەندین نهێنی نەوتراوی لەسەر ئەو دوو شاعیرە وت، دواتر بە دەنگە هێمنەکەی بەردەوام دەبێت لەسەر باسكردنی شیعرەكانی (گۆران)ئەو شاعیرەی كە دەیان ساڵ وەك گەڕیدەیەكی ماندوو نەناس بەدوای شیعرەکانییەوە بووە، ئەم كتێبخانە بۆ ئەو كتێبخانە، تا دیوانێكی دانسقەی شیعری گۆرانی چاپكرد، دواتر بیری كۆمەڵایەتی و سیاسی پیرەمێردی چاپكرد و پاشان لە دیوانە شیعرەكانی نالی و سالم و كوردی و مەحوی و بێسارانی شاعیرانی تردا لەگەڵ باوكی هاوكار و یاریدەدەر بووە، ئەمە جگە لەسەرپەرشتی و پێداچوونە بە سەدان كتێب و بەرهەمی نووسەران و هاوكاری دەیان نامەی ماستەر و دكتۆرای قوتابیانی كورد لە هەرچوارپارچەكەی كوردستان، هەموو ئەم باسانە بە هێمنی بۆم دەگێڕێتەوە، لەهەر شوێنێكدا یادەوەریی ڕێگەی نەدا، شیرین خان بەدەنگە پڕ لە نیانەكەی هاوكاری دەبێت و باسەكەی بۆ تەواو دەكات.
محەمەدی مەلا كەریم بەقەڵەمی خۆی

*من محەمەدی مەلا عەبدولكەریمی مودەڕیس، لە 14-8-1931 لەگوندی بیارەی سەر بەقەزای هەڵەبجەی شەهید لەدایك بووم، لەقوتابخانەی منداڵە شێخەكانی بیارە قورئانی پیرۆزم تەواوكردووە و كوردی و فارسیم لەحوجرە خوێندووە.
*تا ساڵی 1952 ماڵمان لەبیارە دەبێت و دواتر دێینە سلێمانی و لەساڵی 1954 خوێندنی مەلایەتی لەسلێمانی تەواو دەكەم

*لەبیارەوەو لەتەمەنی لاوییەتییەوە ئارەزووی كاری رۆژنامەنووسی كەوتوتە سەرم و چەندین نووسینم لەڕۆژنامەكانی بەغدا بڵاوكردووەتەوە، هاوكات لەوكاتەدا ئاشنایەتیم لەگەڵ (گۆران)پەیدا كردووە، لە(ژین)دا چەندین پەخشان و شیعرم بڵاوكردوەتەوە. لەبیارەش لەو كاتەدا لە بیارە گۆڤارێكی ئاینی سیاسیم لە بیارە دەركردووە.
*لەساڵی 1948 ئاشنایەتیم لەگەڵ ئەدەبیاتی شیوعی پەیدا كردووەو لەساڵی 1953 بوومەتە ئەندامێكی چالاكی ئەو حیزبە. و دەیانجار لەسەر ئەو حیزبە خراومەتە زیندان.

*لەڕۆژنامەی تەئەخی و برایەتی و فكر الجیدید و شەفەق و ئیسڵاحی زەراعی و دەیان ڕۆژنامەو گۆڤاری كوردی و عەرەبی كارم كردووە، و دواتر بوومە ئەندامی كۆڕی زانیاری كورد.
*خاوەنی زیاتر لە 30 كتێبی جۆراجۆرم، ئەمە جگە لە كاركردن لەگەڵ باوكم (مەلا عەبدولكەریمی مودەڕیس) لە زۆربەی دیوانی شیعری شاعیرانی كلاسیكی كوردی.
*لە ڕۆژی 14-4- 2009 وەك باڵندەیەكی هیلاك و بەهۆی نەخشییەوە لەجێگادا كەوتووم، بەڵام هەرگیز لە كتێب و وشە و ئەدەبیات دانەبڕاوم.!

PM:06:40:13/03/2017

ئه‌م بابه‌ته 3897 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌

هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی