كتێبەكەی (مام جەلال) و هاواری دۆنكیشۆتەكان

‌نەبەز گۆران

كتێبی (دیداری تەمەن، مام جەلال) دەكرێت لە سێ‌ گۆشەنیگاوە لێی بڕوانین.

گۆشە نیگای یەكەم:

ئەم كتێبە لێكۆڵینەوەیەكی مێژوویی نییە. مێژوو نووسێك نەهاتووە لێكۆڵینەوە لەسەر رووداوەكان و، رەهەندی پشت رووداوەكان بكات، تا لە چوارچێوەیەكی (ئەكادیمی) لێی بڕوانین. ئەمە كتێبێكە كارەكتەرێكی ناو رووداوەكان كە خۆی ئامادەیی هەیە، دێت قسە لەسەر رووداوەكان و قسە لەسەر كارەكتەرەكانی ناو رووداوەكان دەكات. یانی، ڕەوایە بۆ كارەكتەرێك كە لەناو ڕووداوێكدابێت سەرنج و دیدگای خۆی هەبێت، سەرنج و دیدگاكانیشی لە چوارچێوەی دیدی خۆیدا خوێندنەوەیان بۆ دەكرێت نەك لە فۆرمێكی دیكەدا. لە سەرەتای كتێبەكەوە تا كۆتاییەكەی، چیرۆك گێڕەوە كارەكتەرێكە نزیك یان دور، لەناو ڕووداوەكاندا ئامادەیی هەبووە.(خۆشی بانگەشەی نووسینەوەی مێژوو ناكات.) ئەم چیرۆك گێرەوەیە، كە خۆی مێژووی هەشتا ساڵی رابردووی لەگەڵدایە، دێت لە دیدگای خۆیەوە سەیری روودا و كارەكتەرەكان دەكات. كاتێكیش دیدگاكانی دەخاتە ڕوو، وەك بۆچوونی خۆی دەیانخاتە ڕوو. ئەشكرێت خوێنەریش وەك بۆچوونی ئەو لێیان بڕوانێت. (لەگەڵ ئەوەشدا ئەوو رووداوانەی ئەو دەیانگێرێتەوە، بەرچاورونیەكی تر بۆ ئێمەی خوێنەر دروستدەكات.) جێگای سەرسوڕمانە مرۆڤ خوێنەری مێژووبێت و، لە كتێبێكی لەوجۆرەدا دۆخی دەروونی خۆی تێكبدات و بكەوێتە بەرگریكردن لەخۆی لەسەر بۆچوونی كارەكتەرێك كە خۆی لەناو مێژووەكەدایە و سەرنجی لەسەر كردەكانی دابێت. (یەكێك لە دۆنكیشۆتەكانی ناو ئەو مێژووە و لەشكرە سێبەرەكەی خواری، پێی وایە دەبێت پرس بەوبكرێت بۆ چاپكردنی كتێب! وەك بڵێیت: خاوەندارییەتی كتێب چاپكردن لای ئەوبێت، لەهەمووشی كۆمیدی تر لەبری وەڵامدانەوەی سەرنجەكە لەسەری، باس لە كاتی چاپكردنی كتێب دەكات!)

وەك خوێنەرێك تەواوی مێژووی حیزبی كوردیم خوێندوەتەوە. چ ئەوەی نووسراوە، چ ئەوەی لە دانیشتنە تایبەتییەكاندا لەنزیكەوە گوێم لێبووە. ئەوەی گرنگە بوترێت ئەوەیە: مێژووی حیزبی كوردی هەر ئەو جەنگەڵەیە، حیكایەتخوانەكانی ناو ئەو مێژووە لە ژێر ناوی یادەوەری، یان دیداردا بۆیان دەرخستین. ئەم مێژووە بۆخۆی جەنگەڵێكە، ئەمە نە مێژووی شارستانییەتی (سۆمەر)ییە، نە مێژووی  قوتابخانەی (فرانكفۆرت)ە، تا دوای خۆیان شارستانییەتێك، یان میراسێكی فێكری گەورەیان لێ‌ جێمابێت. میژووی حیزبی كوردی هەر ئەمەیە. (جەنگەڵێك بۆ كوشتن، بێحورمەتیكردن بە مرۆڤی كورد، وێرانكردنی چەمكی شۆرش و، وێرانكردنی سیستەمی خۆ بەرێوەبردن.) ئەوەی لە كتێبی (دیداری تەمەن) ی (مام جەلال)دا بەرچاومان دەكەوێت، دووبارە نیشاندانەوەی ئەو جەنگەڵەیە لە دیدی كەسێكەوە كە خۆی لەوێ‌ بووە. ئیدی كۆمیدیاییە دۆنكیشۆتەكانی ناو ئەو مێژووە و، لەشكرە بەرگریكارەكانیان، بیانەوێت ئەو مێژووی جەنگەڵەمان لێبگۆرن و بیكەن بە مێژووی (فرانكفۆرت و سۆمەری) مێژووەكەیان هەر ئەو مێژووی خوێن و كوشتنەیە، لەو كتێبەدا دیوێكی دەرخراوە. 

ناكرێت لەو مێژووە پڕ لەخوێن، پڕ لەو بێحورمەتیكردنە بە مرۆڤی كورد، پڕ لە خۆدانە دەست بێگانەكان، پڕ لە خۆبەپاڵەوانكردنی دۆنكیشۆتی، هێندە سادەبین فریوبخۆین و بڵێین: ئەمە ئاوەژوكردنەوەی مێژووە! نا... ئەمە راستەقینەترین مێژووی ئەوانە لە رابردوودا. ئەوە ئەو مێژووەیە دۆنكیشۆتەكان و لەشكرەكەیان شانازی پێوەدەكەن. ئەوە ئەو مێژووەیە كە بەرهەمەكەی ئەوەتا ئێستا لەبەرچاومانە. ئەشێت (مام جەلال) زۆر كەمی وتبێت، زۆر هەوڵیدابێت خۆی بپارێزێت، بەڵام لەراستییدا ئەوەی ئەو دەیگێڕێتەوە بەشێكی ئەو جەنگەڵەیە كە زیاتر لە نیوسەدە  لەناو ئەو جەنگەڵەدا مرۆڤی كورد وێرانكرا.

گۆشەنیگای سێهەم:

(مام جەلال) لەم كتێبەدا، زۆر بێمەنەتانە، بەبێ‌ ترس، سەرنجی خۆی لەسەر كارەكتەرەكانداوە. هیچ گومانیشی تێدانییە كارەكتەرەكانی ناو رووداوەكان، ئەوانەیان كەماون، بەرگەی ئەم سەرنجە راستگۆیانەیە ناگرن. چونكە ئەوان هەمیشە كاریان لەسەر ئەوە كردوە (حەقیقەت ئاوەژوبكەنەوە) كاتێك ئەو دێت لە كتێبێكدا ئەو حەقیقەتە ئاوەژوكراوەیە قوڵپ دەكاتەوە، ئیدی ئەوانەی خۆیان لێبوە بە دۆنكیشۆت و لەسەر ئەسپەكە وەستاون و ئاراستەی دونیا دەكەن، كتوپڕ لەشوێنی خۆیان دەكەونە خوارەوە و، بەرگەی ئەو وێنە راستەقینەیە ناگرن پیشانیاندەدرێت. (لەوانەیە ئامادەكاری ئەم كتێبە زۆر شتی لابردبێت، كە بەهیوای ئەوەی لەچاپی دووهەمدا ئەو لابراوانە بخاتەوە ناو رستەكان.)

لەم سێ‌ گۆشە نیگایەوە، جارێكی دیكە بەر مێژووێك كەوتینەوە، نەك هەر بۆ خوێنەرێكی وەك منی دەرەوەی ئەو مێژووە جێگای شانازی نییە ئەوە مێژووەكەمانە، بەڵكو بەر لە ئێمەی خوێنەر، بۆ ئەوانە جێگای شانازی نییە كە لەو مێژووەدابوون و سەرقاڵی ئەوەبوون لای كۆمەڵگە جوانی بكەن. ئەم كتێبەش تەنها كتێب نییە چاو دەخاتە سەر دیوە تاریكەكانی ئەو مێژووە و پیشانماندەدات. چەندین كتێبی لەم جۆرە هەیە. بەڵام گرنگی ئەم كتێبە ئەوەیە، كەسێك دیوە تاریكەكەمان پیشاندەدات كە خۆی دینەمۆی ئەو مێژووەیە و، ناشیەوێت بەرائەت نامە بۆخۆی بكات و خۆشی بەبەرپرسیار دەزانێت لەو جەنگەڵەی پڕبووە لە خوێن و كوشتن و یەكتر سڕینەوە.

  نەبەز گۆران