عەفرین‌ و ململانێی دژەكان

‌فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد

هیچ كات پەیوەندیی نێوان دوو ئەندامی پەیمانی ناتۆ، بەقەد پەیوەندیی ئێستای نێوان توركیا‌و ئەمریكا خراپ نەبوە. ئەمەش زۆرتر لە میدیاكانی توركیادا دەردەكەوێ. وتارێكی ئەم دواییەی برایم قەرەگول لە رۆژنامەی »یەنی شەفەك» كە زۆر لە ئەردۆغانەوە نزیكە، هێرشی توندی كردۆتە سەر ئەمریكا‌ و بە «دەوڵەتێكی دوژمن» ناوی بردووە كە گوایە»پلانی بۆ وێران كردنی توركیا» هەیە. هەر لەم وتارەدا داوا كراوە حكومەت بنكەی ئینچەرلیك دابخات.

لەوەتەی توركیا ئۆپەراسیۆنی عەفرینی دەست پێ كردووە، میدیاكانی توركیا بەبەردەوامی هێرش دەكەنە سەر ئەمریكا. وردتر، لەوەتەی توركیا هەستی كردووە عەفرین بە ئاسانی ناگیرێ‌ و رەنگە ئۆپەراسیۆنەكە درێژە بكێشێ، تەنگەتاو بووە‌و ترسی سوپرایزی پێشبینی نەكراوی لێ نیشتووە. رۆژنامەی»میللیەت» لە وتارێكدا كە خاتوو سەرپل چوویكجان نوسیویەتی. گوزارشتی لەو نیگەرانییە كردووە‌و دانی بەوەدا ناوە كە ئۆپەراسیۆنی عەفرین «پشوو درێژیی دەوێ» ‌و لەوانەیە شەڕەكە چەند مانگێك بخایەنێ.

لەراستیدا عەفرین كێشەیەكی گەورەی لەنێوان توركیا‌و ئەمریكادا دروست كردووە چونكە بەرژەوەندیی هەردوولا پێچەوانەی بەرژەوەندیی لاكەی ترە. لەكاتێكدا لە بەرژەوەندیی توركیادایە عەفرین بگرێ‌و لەماوەیەكی كورتدا چارەنوسی ئۆپەراسیۆنەكە بە قازانجی خۆی یەكلا بكاتەوە، بەرژەوەندی ئەمریكا لەوەدایە كە عەفرین نەگیرێ‌و شەڕەكەش درێژە بكێشێ.

بۆ هەردووكیان مەسەلەكە مەسەلەی پرنسیپە. لە توركیا ئەردۆغان خوازیارە شەرعیەتێكی تر لەرێی گرتنی عەفرینەوە بۆ خۆی بەدەست بێنێ‌و هەروەها دەشیەوێ «سەركەوتنە خوازراوەكەی» لە عەفرین بكاتە رێخۆشكەر بۆ بردنەوەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی ساڵی داهاتوو.

لەم سۆنگەیەوە، زۆر ئەستەمە ئەردۆغان بە كەمتر لە سەركەوتنی تەواو رازی بێ‌و دەشزانێ شكستی لە عەفرین سەرەتای شكستێتی لە ئەنكەرە. بەهەمان پێودانگ، سەركەوتنی توركیا لە عەفرین گەورەترین سووكایەتییە بۆ ئەمركیا كە ستراتیجی تازەی بۆ پەرەپێدانی رۆڵی خۆی لە ناوچەكەدا داناوە. بۆیە، سەركەوتنی توركیا لە عەفرین زیانێكی گەورە لە ناوبانگی ئەمریكا‌و خودی ترەمپ دەدا‌و وەك هێزێكی دەستەوسان‌و سەرلێشیواو نیشانی دەدا. لەناوخۆی ئەمریكادا، لەدەستدانی عەفرین بە سەركەوتن بۆ هەموو نەیارانی ئەمریكا دادەندرێ، لەپێش هەموویانەوە توركیا‌و ئێران‌و روسیا. جگە لەوە، لەدەستدانی عەفرین رەنگە توركیا هاندا سنوری ئۆپەراسیۆنەكە فراوان بكا بە جۆرێك كە رۆژهەڵاتی فورات‌و رەققەش بگرێتەوە.

تەنگاویی ئەردۆغان وای لێ كردووە لە لێدوانەكانیدا بالانس لەدەست بدا‌و باسی ئەگەری هێرش كردنە سەر منبج بكات. بۆ ئەمریكا، منبج هەلومەرجێكی تایبەتی هەیە چونكە هێزی ئەمریكیی لێیە. كشانەوەی هێزی ئەمریكا لە منبج، ئەمریكا وەك هێزێكی ترسنۆك نیشان دەدا. هێشتنەوەی هێزەكەش رەنگە شەڕی راستەوخۆی لەنێوان دوو ئەندامەكەی ناتۆی لێ بكاتەوە، كە ئەمەش ئەوەندەی زیانی بۆ توركیا هەیە، ئەوەندە زیانی بۆ ئەمریكا نیە. بۆیە لێرە بەروونی دەردەكەوێ كە ئەردۆغان لە لێدوانەكەیدا سەبارەت بە منبج سەركەوتوو نەبوە‌و پەلەی كردووە.

خاڵی جێی تێڕامان لە ئۆپەراسیۆنی عەفرین، ئەوەیە كە توركیا لەكاتێكدا هەموو هەوڵەكانی بۆ گرتنی عەفرین خستۆتە گەڕ، هیچ بەرنامەیەكی بۆ قۆناغی پاش گرتنی عەفرین نیە. ئەگەر توركیا عەفرین رادەستی سوپای ئازادی سوریا‌و بەرەی نوسرە بكا، هێزەكانی حكومەتی سوریا پاش ئەوەی كە دەست بەسەر شاری ئیدلیب دا دەگرن، دەتوانن زۆر بەئاسانی بیگرنەوە. ئەگەر بڕیاریش درا هێزی توركیای تێدا جێگیر بكرێ، دیمەشق لە ئێستاوە هێزەكانی توركیای بە داگیركەر ناو بردووە‌و رەنگە هێز بۆ گرتنی شارەكە بنێرێ. دیوەكەی تری مەسەلەكە ئەوەیە كە ئەگەر توركیا خۆی عەفرینی رادەستی هێزەكانی حكومەتی سوریا كرد، هیچ متمانەیەكی لەلای ئۆپۆزیسیۆنی سوریا‌و هێزە چەكدارەكانی دژ بە حكومەتی سوریا نامێنیێ‌و هیچ قورساییەكیشی لە دانیشتنەكانی سۆچی نابێ.

شەڕی عەفرین كە وەك رەنگدانەوەی ململانێی توركیا- ئەمریكا دەردەكەوێ. تێكەڵ بە سازانی توركیا- روسیاش بووە. شەڕەكە لە بنەرەتدا زادەی پلانی «ئیدلیب بەرامبەر بە عەفرینە» ‌و هەردوولا، ئەنكەرە‌و دیمەشق، پەلەیانە پێش لاكەی تر سەركەوتن بەدەست بێنن چونكە سەركەوتنی هەر لایەكیان پێش ئەویتر، توركیا لە عەفرین‌و سوریا لە ئیدلیب، زۆر لە دۆخی پاش ململانێكە دەگۆڕێ.