عێراق تاکەی بەرگەی ئەم دۆخە دەگرێت؟
ئەگەر ڤایرۆسەکە تەنیا کێشەی عێراق بوایە، ئەوە دەکرا زۆر جێگەی نیگەرانی نەبوایە
وێستگه نیوز-
هێشتا ژمارەیەکی زۆر ئۆتۆمبێل لە شەقامەکانی ناوچەی سەدری بەغدا دەبینرێن؛ زیارەتکاران لە مەزارگەکان نوێژدەکەن و خەڵکی بەکۆمەڵ لە فرۆشگەکان کۆدەبنەوە.
ژمارەیەکی زۆر خەڵک بەو جۆرە سەیری کۆرۆنا دەکەن کە فریودانێکی ئیسرائیلە یان رێگەیەکی خێرایە بۆ گەیشتن بە بەهەشت؛ هەربۆیە ئەوان هەست ناکەن دەبێت پابەندی فەرمان و رێنماییەکانی حکومەت بن بۆ مانەوە لە ماڵەوە. وادیارە حکومەتیش خۆی ئامادە نییە.
حکومەتی عێراق ژمارەی تووشبووان رادەگەیێنێت، بەڵام بەوە تۆمەتباردەکرێت ژمارەکان کەمدەکاتەوە. نەخۆشخانە حکومییەکانیشی پێداویستیی تەندروستیی تەواویان تێدانییە بۆئەوەی بتوانن رووبەڕووی قەیرانەکە ببنەوە، ئەگەرهاتوو ژمارەی تووشبووان بەرزبوەوە.
ئەگەر ڤایرۆسەکە تەنیا کێشەی عێراق بوایە، ئەوە دەکرا زۆر جێگەی نیگەرانی نەبوایە. بەڵام، عێراق خەریکە مایەپووچ دەبێت، ئەوەش بەهۆی نزمبوونەوەی نرخی نەوتەوە، کە نزیکەی 90٪ی داهاتی وڵات پێکدەهێنێت. لە هەمانکاتدا، بارودۆخی سیاسیی وڵات زۆر خراپە، "میلیشیاکانی" وڵات بێ ئەوەی کۆنتڕۆڵ بکرێن مامەڵەی خۆیان دەکەن و جیهادییەکانی دەوڵەتی ئیسلامیش خەریکی خۆڕێکخستنەوەن. ئەمریکا و ئێرانیش خەریکی شەڕکردنی یەکترین، ئەوە لەکاتێکدایە هەردووکیان لە رابردوودا یارمەتیدەری عێراق بوون بۆ سەرکەوتنی بەسەر قەیرانەکاندا. بەرپرسێکی عێراقی دەڵێت، ترسی ئەوە هەیە دەوڵەت بە تەواوی شکستبهێنێت.
هەر رێککەوتنێکی سعودیە و رووسیا بۆ کەمکردنەوەی بەرهەمهێنانی نەوت دەبێتەهۆی بەرزبوونەوەی نرخی نەوت و ئەوەش کەمێک گوشارەکانی سەر عێراق کەمدەکاتەوە. بەڵام ئەگەر نرخی نەوت بەڕێژەی نیوەی ئێستاشی بەرزبێتەوە، هێشتا ئەو وڵاتە رووبەڕووی کورتهێنانێکی زۆریی بودجە دەبێتەوە.
ئەگەر بارودۆخەکە بەمجۆرەی ئێستا بەردەوام بێت، حکومەت ناتوانێت مووچەی مووچەخۆرانی دابینبکات. راستە عێراق نزیکەی 60 ملیار دۆلار پارەی یەدەکی هەیە، بەڵام دەکرێت ئەو پارەیە پێش کۆتایی ئەمساڵ تەواو بێت و ناچاربێت پەنا بباتەبەر سندووقی نەختی نێودەوڵەتی و دەکرێت ئەو رێکخراوەش نەتوانێت یارمەتی بدات. ئەمەش وایکردووە 7 ملیۆن مووچەخۆر و خانەنشینەکەی وڵات نیگەران بن. موەفەق روبەیعی، راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانیی پێشووتری عێراق دەڵێت، "نەمانی مووچە، واتە کۆتایی عێراق".
ئەوە هۆشداریدانێکی جیدییە، ئەوە لەکاتێکدایە عێراق شتێکی ئەوتۆی بە ناوی کەرتی تایبەتەوە نییە تاوەکو پشتی پێببەستێت. زۆربەی کۆمپانیاکان پشت بە گرێبەستەکانی حکومەت دەبەستن. ئێستا کە قەدەخەی هاتووچۆ راگەیێندراوە، گەشتکردن سنووردارکراوە و سنوورەکان داخراون، قەبارەی بازرگانی زۆر دابەزیووە. تەنانەت پێش بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەکە، ژمارەیەکی زۆر عێراقی ژیانیان زەحمەت بوو. ئەو زەحمەتییەی ژیان و گەندەڵیی زۆریش بوونەهۆکاری خۆپێشاندانی گەورە لە ئۆکتۆبەری رابردوودا.
ئێستا خۆپێشاندانەکان کەمبوونەتەوە، چونکە خەڵکی خۆیان لە یەکتری دووردەخەنەوە. بەڵام سیاسەتمەدارانی عێراق سوود لەم هێوربوونەوەیە وەرناگرن. لە هەمانکاتدا، ئەو هێزانەی کە رۆژانێک لە چوارچێوەی حەشدی شەعبیدا دژی داعش شەڕیان دەکرد، ئێستا بەرەو دابەشبوون دەڕۆن. ئەبو مەهدی موهەندیس و قاسم سولەیمانی پێکهێنەرەکانی حەشدی شەعبیان لە دەوری یەک کۆکردبوونەوە، بەڵام هەردووکیان لە کانوونی دووەمی رابردوودا لە لایەن ئەمریکاوە کوژران.
ئێستا ژمارەیەک لە "میلیشیاکان" دەیانەوێت بچنەوە ناو سوپا، بەڵام ژمارەیەکی زیاتریان رێگەی خۆیان دەگرنەبەر. هەروەها ئاماژەی هەبوونی کێشەش لەناو "میلیشیا"کاندا هەیە و هەندێک گرووپ وەک چەتە کاردەکەن.
ئێران بەردەوامە لە بەکارهێنانی "میلیشیا"کان بۆئەوەی پێگەی خۆی لە عێراق بەهێزبکات و هەوڵبدات ئەمریکا لەو وڵاتە بکاتە دەرەوە. رۆژی 11ی ئادار و لە ئەنجامی هێرشێکی مووشەکی، دوو سەربازی ئەمریکی و بەریتانییەک کوژران.
ئەمریکا لە رێگەی ئەنجامدانی هێرشی ئاسمانییەوە بۆسەر کەتائیبی حیزبوڵڵا وەڵامی دایەوە. رۆژی 16ی ئادار، هێرشێکی دیکە ئەنجامدرا، بەڵام کەس نەکوژرا و بریندارنەبوو. گرووپێکی نەناسراو بەناوی عوسبەت سائیرین بەرپرسیارێتی خۆی لە ئەنجامدانی هەردوو هێرش لەئەستۆگرت و هەڕەشەی زیاتریشی لە ئەمریکا کرد. سەنتەری سوفان ، کە ناوەندێکی لێکۆڵینەوەی نیویۆرکە، دەڵێت، ئەو هێرشانە ئاماژەن بەوەی سوپای قودس هێزە نزیکەکانی لە چوارچێوەی هاوپەیمانییەکی نوێدا کۆکردوەتەوە.
دۆناڵد ترەمپ هۆشداریداوە و رایگەیاندووە، ئێران "باجێکی گەورە دەدات"، ئەگەر هێزە نزیکەکانی لەسەر هێرشەکانیان بەردەوامبن. ترەمپ پێگەی ئەمریکای لە عێراق بەهێزکردووە. زۆربەی ئەو 5200 سەربازەی لە سەرەتای ئەمساڵدا لە عێراق بوون، ئێستا لە بنکە سەربازییە گەورەکاندا کۆکراونەتەوە، کە ئەوانیش زۆربەیان لە ناوچە کوردنشین و سوننەنشینەکاندان. لە هەمانکاتدا، جارێکی دیکە داعش بەهێزبووەتەوە. مایکڵ نایتس، توێژەرەوە لە پەیمانگەی واشنتن دەڵێت، ئێستا داعش توانای جووڵەی زیاترە و زیاتر لە هەر هێزێکی دیکەش بۆ ئەو ڤایرۆسە ئامادەیە.
لە غیابی نەبوونی سەرکردەیەک و هێزێكی دەرەکییدا کە گرنگی بە بەرژەوەندییەکانی عێراق بدات، روون نییە کێ عێراق بە یەکپارچەیی دەهێڵێتەوە. ئایەتوڵڵا سیستانی لە سیاسەت کشاوەتەوە، کورد، کە پێشتر هەوڵی سەربەخۆییان داوە، دەکرێت جارێکی دیکە پەنا بۆ سەربەخۆیی ببەنەوە، ئەگەر حکومەتی ناوەندی نەتوانێت پارەی بەڵێنپێدراویان بۆ بنێرێت. بەرپرسە سوننەکانیش تاوتوێی دروستکردنی دەوڵەتی خۆیان دەکەن.
کاتێکیش ڤایرۆسەکە نەما، دەکرێت خۆپیشاندانەکان دەست پێبکەنەوە. سیاسەتمەداران و شرۆڤەکاران بۆچوونی جیاوازیان هەیە لەوبارەوەی کە دەکرێت عێراق شکستبهێنێت، بەڵام زۆربەیان جیاوازییەکە تەنیا لە کاتدا دەبینن و پێیانوایە ئەو شتێکە هەر روودەدات.
وەرگێڕانی: عەلی زەڵمی
سەرچاوە: گۆڤاری ئیکۆنۆمیستی بەریتانی- رووداو
PM:11:50:09/04/2020
ئه‌م بابه‌ته 4744
جار خوێنراوه‌ته‌وه
لێرەوە کۆمێنت بنوسە لە فەیسبوک دەردەکەوێت